1-Амалий машғулот (4 соат) Мавзу: Ишлаб чиқаришда бахтсиз ҳодисаларни таҳлил қилиш

-шовқин манбаи бўлган машина ва механизмларни айрим хоналарга жойлаштириш;

-сершовқин цехларни камшовқин цехлардан ажратиб жойлаштириш;

- кучли тебранишли сершовқин цехлардан ажратиб жойлаштириш ва шахсий ҳимоя воситаларидан кенг фойдаланиш:

Кейинги йилларда шовқинли цехларни, шовқини кам цехлар, турар-жойлар ва жамоатчилик биноларга нисбатан шамол йўналишига мос ҳолда жойлаштириш кенг жорий этилмоқда.
Ишлаб чиқариш участкалари, ускуналар ва ишчи ўринларини ташкилий, рационал жойлаштириш, ишчиларнинг меҳнати ва дам олишини доимо назорат қилиш, иш жойлари ва ускуналаридан фойдаланиш чекловлари ва тегишли санитария-гигиена талабларига мослаштириш катта аҳамиятга эгадир. Айниқса, зарбали таъсирларни зарбасизлар билан алмаштириш, силкинишни сезувчи асосларга ускуналарни ўрнатиш орқали амалга оширилади. Агар манбада шовқин ва силкиниш даражаси барибир юқори бўлса, у ҳолда манба изоляция қилинади ёки иш жойи алоҳида қилиб жойлаштирилади.
Товуш изоляцияси кўп ҳолларда – қопламалар, экранлар, тўсиқлар ёрдамида амалга оширилади.
Тўсиқнинг товушдан ҳимоялаш унинг ҳажми, шакли, жойлашуви, материали ва ҳакозоларга боғлиқ.
Силкинишларнинг кучсизлантириш - қоплаш, ётқизиш, амортизаторлар, пойдеворлар ётқизиш, виброизоляция, товуш ютиш воситаларидан фойдаланиш орқали амалга оширилади. Бу каби асбобларнинг айримлари 11- расмда кўрсатилган
Тиббий-профилактик тадбирлар эса - бир томондан шовқин ва силкиниш ҳолатлари ҳажмларини назорати қилиш ва бошқа томондан ишлаётганлар саломатлиги ва аҳволини назорат қилишдир.


11- расм. Шахсий ҳимоя воситалари.
Шовқиндан индивидуал ҳимояланиш воситалари – овозни камайтириш имконини берувчи ҳимоя пробкалари, наушниклар, шлемлар бўлса, силкинишдан ҳимоя эса - махсус пойафзал ва қўлқоплардир.
Шовқинлардан ҳимояланиш учун материаллар танлашда материалларнинг товуш ўтказувчанлик хусусиятларига эътибор бериш лозим. Масалан, товуш тўлқинлари пўлатда - V = 5000 м/сек; сувда - V = 1450 м/сек; пробкада - V = 500 м/сек; ҳавода - V = 340 м/сек.
Очиқ майдонда товушнинг сферали тўлқин кучи масофа квадратига пропорционал тарзда йўқ бўлади, яъни, ғойиб бўлади.
Шунинг учун шовқин ҳосил қилувчи муҳитли ишлаб чиқариш биноларини керамик ғиштлар, пластмасса ва металл листлар билан қоплаш, ёғли лаклар билан бўяш мумкин эмас, изоляция сифатида эса войлок, асбест, пробка, қўрғошин, резина ёки товуш энергияси
қисман акс этадиган бошқа материаллардан фойдаланиш мумкин эмас.
Товуш ютувчи бу материаллар шовқин тезлигини 7-10 дБ га камайтириш имкониятига эга.