1-амалий иш Мавзу: Рискларни баҳолаш усуллари. “Галстук-бабочка” таҳлили

1-амалий иш
Мавзу: Рискларни баҳолаш усуллари. “Галстук-бабочка” таҳлили
Ишдан мақсад: Мазкур ишда талаба “Галстук-бабочка” усулидан фойдаланган ҳолда рискларни баҳолашни ўрганади.
Асосий қисм
Сабабдан оқибатгача хавфли ҳодисана ривожланиш йўлларини таҳлили ва схематик тавсифлаш усули.

1-расм. “Галстук-бабочка” схемаси
2-расм. Рискни баҳолаш усулининг таҳлили бўйича онлайн-сервис интерфейси.

Усулни қўлланилиш соҳаси
1. Бўлиши мумкин бўлган сабаб ва оқибатларни диапазонини намойиш этиш асосида рискларни тадқиқ этишда.
2. Рад этиш тархти таҳлилини ўтказиш мураккаб бўлганда;
3. Ҳар бир рад ьэтиш йўллари учун тўсиқлар ёки бошқариш воситаларини яратиш бўйича тадқиқод ўтказишга йўналтирилганда;
4. Рад этишга олиб борадиган мустақил йўлларни аниқ ўрнатиш мавжуд бўлганда.


3-расм. Авария ҳолатлари учун таҳлил схемаси.

Усулни бажариш жараёни
1. “Галстук-бабочка” марказлашган узули сфатида кўрсатилган хавфли ҳодисани аниқлаш.
2. Хавф-хатар(ёки хавф) манбаларини тадқиқ қилиш ёрдамида ҳодиса сабабларининг рўйхатини тузиш.
3. Критик ҳодисагача хавфларнинг ривожланиш механизмини аниқлаш.
4. Ҳодиса сабабини ажратувчи чизиқ чизиш(Бабочканинг чап томонини ҳосил қилиш)
5. Кирувчитаъсирларни олдини олиш учун тўсиқлар ўрнатиш.
6. Хавфли ҳодисанинг оқибатларини ўнг томонга акслантириш ва ҳодисадан оқибатларга олиб келадиган чизиқларни чизиш.
7. Оқибатларга йўналтирилга чизиқларга тўсиқларни акслантириш.
8. Бошқариш билан боғлиқ ёрдамчи элементларни “галтук-бабочка” диаграммаси остида акслантириш.
Маълумот турлари
Чиқувчи маълумотлар - “галтук-бабочка” диаграммасини ва ишлов берилган маълумотларни ўз ичига олади.
Кирувчи маълумотлар – Тўсиқлар, хавф-хатарлар ҳамда хавфли ҳодиса оқибатлари ва сабаблари ҳақидаги маълумотлардир.
“Галстук-бабочка” таҳлили

Усулнинг афзаллиги
- Муаммога қаратилган фикрни беради.
- хавфли ҳодисаларни олдини олиш ва /ёки оқибатларини камайтириш ҳамда уларни самарадарлигини баҳолашга қаратилганлиги.
- фойдали оқибатлар учун қўлланилиши мумкинлиги, юқори малакали мутаҳасисларга эҳтиёж йўқлиги
Усулнинг камчилиги
- Бу усулда бир вақтнинг ўзида юзага келадиган ва нохуш оқибатларга олиб келадиган сабаблар йиғиндисини кўрсатиб бериш имкони йўқлиги.
- Ушбу усулда муракка вазиятлар ҳаддан ташқари соддалаштирилган бўлиши мумкин.
Ишни бажариш тартиби: Ушбу ишда талаба бўлиши мумкин бўлган иҳтиёрий хавфли ҳодисани сабаблари ва оқибатларини “Галстук-бабочка” таҳлили усулида аниқлайди. Уларни олдини олиш ва оқибатларини камайтириш чораларини ишлаб чиқади. Берилган назорат саволларига жавоб ёзади.
Назорат саволлари
1. “Галстук-бабочка” таҳлили тушунчасига таъриф беринг.
2. “Галстук-бабочка” таҳлилида кўрсатилган омилларини тушунтиринг.
3. Киберхавфсизлиги тушунчасига таъриф беринг.
4. Ахборот ҳимояси деганда нимани тушунасиз?
5. Киберҳужум сўзига таъриф беринг.
6. Киберхавфсизлигига бўладиган қандай таҳдидларни биласиз?
7. Қандай фишинг турларини биласиз?
8. Идентификация ва аутентификация механизмларини тушинтиринг?