1. Aholi turmush darajasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar tizimi deganda nimani tushunasiz?

43-variant
1.Aholi turmush darajasini tavsiflovchi ko’rsatkichlar tizimi deganda nimani tushunasiz?
Ozbekistonda aholining moddiy, manaviy, ijtimoiy ehtiyojlari qondirilish darajasini ifodalaydigan “turmush darajasi” atamasi kengroq qollaniladi. Bunday tavsif koproq turmush darajasi statistikasini xarakterlaydi. Shu bilan birga turmush darajasi – koplab omillar yigindisi tasirida bolgan ozgaruvchan jarayondir. Turmush darajasi muntazam ozgarib turadigan turli nematlarga bolgan ehtiyojlarning tarkibi va darajasi bilan, boshqa tomondan, ehtiyojni qondirish imkoniyatlari, tovarlar va xizmatlar bozoridagi holat, aholi daromadlari, mehnatkashlarning ish haqi bilan belgilanadi.
Statistik korsatkichlar turmush darajasi korsatkichlari tizimida muhim orin tutadi.
Bozor iqtisodiyoti munosabatlari sharoitida ilgari qabul qilingan tasnifdan foydalanish deyarli mumkin emas, chunki shorolar davrida tarkib topgan 280 dan ortiq korsatkichni baholash juda murakkab va shu bilan birga songgi yillarda ijtimoiy taraqqiyotning yunalishlari, hisob yuritish va hisobot amaliyoti tub ozgarishlarga yuz tutdi va mamlakatda milliy manfaatlarni himoya qiluvchi iqtisodiy omillar muhim orin tutadi.
Hozirgi paytda yuzaga kelgan sharoitlarni hisobga olib, bozor iqtisodi sharoitlariga muvofiqlashtirilgan quyidagi yangi korsatkichlar tizimi taklif etiladi:
1) umumlashtiruvchi korsatkichlar (ichki yalpi mahsulot, istemol fondi, turmush qiymati indeksi va boshqalar);
2) aholi daromadlari;
3) aholi istemoli va xarajatlari;
4) aholining pul jamgarmalari;
5) jamgarilgan mol-mulklar va turar joylar;
6) aholining ijtimoiy tabaqalanishi;
7) aholining kam taminlangan tabaqalari.
Bu tizim ham kamchiliklardan butunlay xoli bolmasagda, u shorolar davrida foydalanilgan tasnifga qaraganda ixcham, hisob yuritish uchun qulay va turmush darajasining asosiy korsatkichlarini aks ettiradi.
2.To’lov balansida iqtisodiy operatsiyalar qanday prinsip asosida amalga oshiriladi?
To‘lov balansi– ma’lum bir vaqt mobaynida (chorak, yarim yil, bir yil va h.k.) bir mamlakat va unda
Ro‘yxatdan o‘tgan korxonalar, jismoniy shaxslar va davlat idoralarining boshqa mamlakatlardagi
Korxonalar, jismoniy shaxslar va davlat idoralari bilan amalga oshirgan barcha iqtisodiy
Operatsiyalarini o‘zida aks ettiruvchi statistik hisobotdir. Masalan, tovar va xizmatlarni eksport yoki
Import qilish, boshqa bir davlatga kredit berish yoki jalb etish, kredit bo‘yicha to‘lovlarni amalga
Oshirish, xalqaro pul o‘tkazmalari, qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha xalqaro savdolar va boshqalar shular
Jumlasidandir. Ushbu hisobot mamlakat tashqi iqtisodiy holatini tahlil qilish va unga oid pul-kredit,
Valyuta siyosati kabi makroiqtisodiy siyosatni amalga oshirish uchun muhim statistik asos vazifasini
O‘taydi.
Xalqaro valyuta jamg‘armasining tasnifiga binoan, to‘lov balansi joriy operatsiyalar hisobi, kapital
Bilan bog‘liq operatsiyalar hisobi, moliyaviy operatsiyalar hisobi hamda sof xatolar va yo‘qotishlar
Kabi tarkibiy qismlardan iborat.
Tovarlar va xizmatlar eksporti va importi, bir mamlakatning xorijda ishlovchi hamda o‘sha davlatda
Ishlovchi chet ellik ishchilarning daromadlari va xarajatlari, bir mamlakatning tashqi aktivlari va
Majburiyatlari bo‘yicha qo‘lga kiritgan yoki to‘lab berishi lozim bo‘lgan daromadlari, shuningdek,
Xalqaro pul o‘tkazmalari, grantlar va insonparvarlik yordamlari va boshqa operatsiyalar to‘lov
Balansining joriy operatsiyalar hisobida aks etadi.
Bundan tashqari, bir mamlakatdagi korxonaning boshqa bir mamlakat korxonasiga katta miqdorda
Bag‘araz moliyaviy resurs taqdim etishi yoki ixtiyoriy ravishda qarzidan voz kechishi kabi kapital
Transfertlari hamda yer, tabiiy resurslar, shartnomalar, marketing ishlanmalari kabi ishlab
Chiqarilmagan nomoliyaviy aktivlar savdolari to‘lov balansining kapital bilan bog‘liq operatsiyalar
Hisobida jamlanadi.
Shuningdek, mamlakatlar o‘rtasidagi aktivlar va majburiyatlar bilan bog‘liq operatsiyalar to‘lov
Balansining moliyaviy operatsiyalar hisobida yuritiladi. Moliyaviy hisob to‘g‘ridan to‘g‘ri
Investitsiyalar, portfel investitsiyalar, moliyaviy derivativlar (svop, opsion va h.k.), boshqa
Investitsiyalar (valyuta va depozitlar, savdo kreditlari hamda avanslari va boshqalar) va rezerv
Aktivlaridan iborat.
Nazariy jihatdan, joriy hamda kapital bilan bog‘liq operatsiyalar hisoblari saldosi yig‘indisi moliyaviy
Hisobning saldosiga teng bo‘lishi lozim. Ammo, amaliyotda hisobot shakllanishida foydalaniladigan
Ma’lumotlar turli manbalardan olinishi, aktiv va majburiyatlar qiymatining o‘zgarishi va boshqa
O‘zgarishlar to‘lov balansi qismlarining nomutanosibligiga olib keladi. Ushbu nomutanosibliklar
To‘lov balansida sof xatolar va yo‘qotishlar sifatida ko‘rsatiladi.
Markaziy bank taqdim etgan “O‘zbekiston Respublikasi to‘lov balansi, xalqaro investitsion pozitsiyasi
Va tashqi qarzi” nashriga ko‘ra, 2019 yilning 9 oyi yakunlari bo‘yicha joriy operatsiyalar hisobining
Defitsiti o‘tgan yilning mos davriga nisbatan deyarli ikki martaga qisqargan bo‘lib, 1,4 mlrd. AQSh
Dollarini tashkil etdi. Defitsitning qisqarishi eksportning o‘sish sur’atlari importnikiga nisbatan
Yuqoriroq bo‘lgani bilan izohlanadi.
44-variant
1.Uy xo’jaliklarini so’rovi kim tomonidan o’tkaziladi va necha bosqichdan tashkil topadi?
Aholining ish bilan bandligini o’rganish uy xo’jaliklarini tanlama kuzatish ma’lumotlariga asoslanadi. Uy xo’jaliklarini so’rovi Bandlikka ko’maklashish tuman (shahar) markazlari xodimlari tomonidan har chorakning oxirgi oyi ikkinchi o’n kunligi mobaynida o’tkaziladi. So’rov o’tkaziladigan uy xo’jaliklarini tanlash har bir tuman bo’yicha ma’lumotlarning reprezentativligini ta’minlaydigan bo’lishi zarur. Tanlov uy xo’jaliklarining kamida bir foizini so’rov bilan qamrab oladi. Uy xo’jaliklarini so’rovi Bandlikka ko’maklashish tuman (shahar) markazlari tomonidan tuman (shahar) hamda statistika bo’limlari bilan birgalikda o’tkaziladi va bu ish to’rt bosqichdan tashkil topadi: a) birinchi bosqichda har bir tuman bo’yicha o’rganilishi kerak bo’lgan uy xo’jaliklari soni quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi: % UXS UX  1 , bunda:UXS – har bir tuman (shahar) da so’rov o’tkazilishi kerak bo’lgan uy xo’jaliklari soni; UX- tuman (shahar) dagi uy xo’jaliklari soni; b) ikkinchi bosqichda uy xo’jaliklari o’rganiladigan aholi punktlari aniqlanadi, bunda: tanlab olingan aholi punktlari yonma-yon chegaralarga ega bo’lmasligi kerak; tuman markazlari va ulardan yiroqda joylashgan aholi punktlari majburiy tartibda o’rganilishi kerak; har bir tumanda kamida 5 ta aholi punkti (tuman markazi ham shu jumlaga kiradi) o’rganilishi kerak; har bir shaharda yonma-yon chegaralarga ega bo’lmagan kamida 5 ta mahalla o’rganilishi kerak. Aholi punktlarini tanlash tuman (shahar) statistika bo’limi bilan kelishgan holda Bandlikka ko’maklashish tuman (shahar) markazlari tomonidan amalga oshiriladi; v) uchinchi bosqichda har bir aholi punktida o’rganilishi kerak bo’lgan uy xo’jaliklari soni aniqlanadi; g) to’rtinchi bosqichda aholi punktlarida (mahallalarda) mavjud bo’lgan uy xo’jaliklari ro’yxatlari asosida o’rganilishi kerak bo’lgan uy xo’jaliklarining aniq ro’yxati aniqlanadi. Bunda tanlashning quyidagi tartib-qoidasini nazarda tutadigan “proportsional bosqichmabosqich tanlash” usulidan foydalaniladi: - mazkur aholi punktida (mahallada) joylashgan uy xo’jaliklarining hisoblangan sonini o’rganilishi kerak bo’lgan uy xo’jaliklarining hisoblangan soniga bo’lish yo’li bilan “tanlash bosqichi” aniqlanadi. Masalan, tanlab olingan aholi punktida 300 ta uy xo’jaligi mavjud bo’lib, o’rganiladigan uy xo’jaliklari soni esa 30 tani tashkil etishi kerak bo’lsa, “tanlash bosqichi” “10” ni (300:10) tashkil etadi; - har bir uy xo’jaligiga ranjirlangan tartib raqami berilib, umumiy uy xo’jaliklarining sonidan “tanlama to’plam”ga uy xo’jaliklari tanlab olinadi. Uy xo’jaliklari so’rovi Davlat statistika qo’mitasi bilan kelishgan holda Mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish vazirligi tomonidan tasdiqlanadigan maxsus so’rovnoma bo’yicha amalga oshiriladi. Tanlab olingan uy xo’jaliklarining mehnatga layoqatli yoshdagi barcha a’zolari so’rab chiqilishi kerak, ular hozir bo’lmagan taqdirda esa, hozir bo’lmagan uy xo’jaliklari a’zolariga tegishli javoblarni uy xo’jaligining boshqa vakolatli a’zosidan olinadi. So’rovni amalga oshirgan xodimlardan uy xo’jaliklari so’rovining to’ldirilgan so’rovnomalarini qabul qilish Bandlikka ko’maklashish markazining ishga joylashtirishga muhtoj bo’lgan aholini hisobga olish va ular bo’yicha ma’lumotlar bankini shakllantirish bo’limi boshlig’i tomonidan amalga oshiriladi.
2.To’lov balansi deganda nimani tushunasiz?
To‘lov balansi– ma’lum bir vaqt mobaynida (chorak, yarim yil, bir yil va h.k.) bir mamlakat va unda
ro‘yxatdan o‘tgan korxonalar, jismoniy shaxslar va davlat idoralarining boshqa mamlakatlardagi
korxonalar, jismoniy shaxslar va davlat idoralari bilan amalga oshirgan barcha iqtisodiy
operatsiyalarini o‘zida aks ettiruvchi statistik hisobotdir. Masalan, tovar va xizmatlarni eksport yoki
import qilish, boshqa bir davlatga kredit berish yoki jalb etish, kredit bo‘yicha to‘lovlarni amalga
oshirish, xalqaro pul o‘tkazmalari, qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha xalqaro savdolar va boshqalar shular
jumlasidandir. Ushbu hisobot mamlakat tashqi iqtisodiy holatini tahlil qilish va unga oid pul-kredit,
valyuta siyosati kabi makroiqtisodiy siyosatni amalga oshirish uchun muhim statistik asos vazifasini
o‘taydi.
Xalqaro valyuta jamg‘armasining tasnifiga binoan, to‘lov balansi joriy operatsiyalar hisobi, kapital
bilan bog‘liq operatsiyalar hisobi, moliyaviy operatsiyalar hisobi hamda sof xatolar va yo‘qotishlar
kabi tarkibiy qismlardan iborat.
Tovarlar va xizmatlar eksporti va importi, bir mamlakatning xorijda ishlovchi hamda o‘sha davlatda
ishlovchi chet ellik ishchilarning daromadlari va xarajatlari, bir mamlakatning tashqi aktivlari va
majburiyatlari bo‘yicha qo‘lga kiritgan yoki to‘lab berishi lozim bo‘lgan daromadlari, shuningdek,
xalqaro pul o‘tkazmalari, grantlar va insonparvarlik yordamlari va boshqa operatsiyalar to‘lov
balansining joriy operatsiyalar hisobida aks etadi.
Bundan tashqari, bir mamlakatdagi korxonaning boshqa bir mamlakat korxonasiga katta miqdorda
bag‘araz moliyaviy resurs taqdim etishi yoki ixtiyoriy ravishda qarzidan voz kechishi kabi kapital
transfertlari hamda yer, tabiiy resurslar, shartnomalar, marketing ishlanmalari kabi ishlab
chiqarilmagan nomoliyaviy aktivlar savdolari to‘lov balansining kapital bilan bog‘liq operatsiyalar
hisobida jamlanadi.
Shuningdek, mamlakatlar o‘rtasidagi aktivlar va majburiyatlar bilan bog‘liq operatsiyalar to‘lov
balansining moliyaviy operatsiyalar hisobida yuritiladi. Moliyaviy hisob to‘g‘ridan to‘g‘ri
investitsiyalar, portfel investitsiyalar, moliyaviy derivativlar (svop, opsion va h.k.), boshqa
investitsiyalar (valyuta va depozitlar, savdo kreditlari hamda avanslari va boshqalar) va rezerv
aktivlaridan iborat.
Nazariy jihatdan, joriy hamda kapital bilan bog‘liq operatsiyalar hisoblari saldosi yig‘indisi moliyaviy
hisobning saldosiga teng bo‘lishi lozim. Ammo, amaliyotda hisobot shakllanishida foydalaniladigan
ma’lumotlar turli manbalardan olinishi, aktiv va majburiyatlar qiymatining o‘zgarishi va boshqa
o‘zgarishlar to‘lov balansi qismlarining nomutanosibligiga olib keladi. Ushbu nomutanosibliklar
to‘lov balansida sof xatolar va yo‘qotishlar sifatida ko‘rsatiladi.
Markaziy bank taqdim etgan “O‘zbekiston Respublikasi to‘lov balansi, xalqaro investitsion pozitsiyasi
va tashqi qarzi” nashriga ko‘ra, 2019 yilning 9 oyi yakunlari bo‘yicha joriy operatsiyalar hisobining
defitsiti o‘tgan yilning mos davriga nisbatan deyarli ikki martaga qisqargan bo‘lib, 1,4 mlrd. AQSh
dollarini tashkil etdi. Defitsitning qisqarishi eksportning o‘sish sur’atlari importnikiga nisbatan
yuqoriroq bo‘lgani bilan izohlanadi.
45-variant
1.Mehnat unumdorligi darajasi qanday aniqlanadi?
Mehnat bozorining samaradorligini xarakterlovchi muhim ko‘rsatkichlardan biri sotib olingan va sotilgan mehnat qobilyatining unumdorligidir. Mehnatni natijasi erishilgan daraja bilan baholanadi. Natijani xodimlar soniga yoki sarflangan vaqtga nisbati unumdorlik deyiladi. Do‘kon sotuvchisining unumdorligi darajasi uni sotgan tovarlarini hajmi bilan, vrachning – qabul qilingan kasallar soni bilan, traktorchini-haydagan er maydoni bilan, aeroportni – tashigan pasajirlar soni bilan, hujumchini urgan gollar soni bilan baholanadi. Real sektorda esa mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqarishga sarflangan vaqtga nisbati (w=q:T) yoki mahsulot birligiga ketgan vaqt sarfi (t=T:q) ko‘rinishida hisoblanadi. Shuningdek, mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqargan xodimlar soniga bo‘lish yo‘li bilan ham aniqlanadi.
2.MHTda makroiqtisodiy faoliyat natijalarini ifodalovchi qanday ko‘rsatkichlarni bilasiz?
MXTda eng muhim ko‘rsatkichlar agregatlar deb yuritiladi. Bunga misol sifatida Yalpi ichki mahsulot, Yalpi milliy daromad, Milliy boylik ko‘rsatkichlarini keltirish mumkin
46-variant
1.Mehnat unumdorligi darajasiga qanday omillar ta’sir ko‘rsatadi?
Mehnat bozorining samaradorligini xarakterlovchi muhim ko‘rsatkichlardan biri sotib olingan va sotilgan mehnat qobilyatining unumdorligidir. Mehnatni natijasi erishilgan daraja bilan baholanadi. Natijani xodimlar soniga yoki sarflangan vaqtga nisbati unumdorlik deyiladi. Do‘kon sotuvchisining unumdorligi darajasi uni sotgan tovarlarini hajmi bilan, vrachning – qabul qilingan kasallar soni bilan, traktorchini-haydagan er maydoni bilan, aeroportni – tashigan pasajirlar soni bilan, hujumchini urgan gollar soni bilan baholanadi. Real sektorda esa mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqarishga sarflangan vaqtga nisbati (w=q:T) yoki mahsulot birligiga ketgan vaqt sarfi (t=T:q) ko‘rinishida hisoblanadi. Shuningdek, mehnat unumdorligi darajasi ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini shu mahsulotni ishlab chiqargan xodimlar soniga bo‘lish yo‘li bilan ham aniqlanadi.
Mehnat unumdorligi darajasiga ishlab chiqarishga sarflangan vaqt, ishlab chiqarilgan mahsulot hajmi, hodimlar soni kabi omillar Ta’sir qiladi
2.Xalq xo’jaligi balansi (XXB) va milliy hisoblar tizimi (MHT) o’rtasidagi farqlari va o’xshashliklarini ayting.
Sovet statistikasining dastlabki bosqichi (1917-1930yy)da statistika uslubiyotining rivoji jadallashib, xorijiy statistika
Yutuqlaridan keng foydalanishga harakatlar bo‘lgan. Maxsus uyushtirilgan ro‘yxatlar va tadqiqotlar o‘tkazilgan holda birinchi
Marta xalq xo‘jaligi balansi tuzilgan.
Mht va xxb tizimlari bir biriga yaqin tizimlardir. Ikkala tizimda ham moddiy ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish jarayonlari
Tan olinadi.
Farqi:
• MHT ХХBgа nisbаtаn o’zining kеng qаmrоvliligi bilаn аjrаlib turаdi. MHTdа iqtisоdiy jаrаyonlаrdа qаtnаshuvchi
Bаrchа хo’jаlik birliklаrining fаоliyati nаtijаlаri, ulаr o’rtаsidаgi hаmmа iqtisоdiy оpеrаsiyalаr, ulаrning аktivlаri vа
Pаssivlаridаgi o’zgаrishlаr to’g’risidаgi ахbоrоtlаr kеtmа-kеt, bir-biri bilаn uzviy bоg’lаngаn schyotlаrdа kеltirilаdi
• ikkаlа tizimdа ishlаb chiqаrish kоnsеpsiyasi bir-biridаn tubdаn fаrq qilаdi. MHTdа hаr qаndаy tоvаr ishlаb chiqаrish
Vа хizmаt ko’rsаtish ishlаb chiqаrish sifаtidа hisоblаnаdi. ХХBdа esа, ishlаb chiqаrish sifаtidа tоvаrlаr ishlаb chiqаrish
Vа bu tоvаrlаrni istе’mоlchigа еtkаzish bilаn bоg’liq хizmаtlаrginа hisоbgа оlinаdi

47-variant

1.Pul muomalasining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati va statistikaning vazifalari nimalardan iborat?
Pul muomalasi statistikasi pul munosabatlarini faqatgina o’rganish, o’zgartirish quroli, hamda ularni miqdoriy o’lchash va kompleks tahlil qilish metodlari yig’indisi bo’lib qolmasdan, balki u pul muomalasi jarayonini tashkil qilishni rivojlantirish va bu jarayonni boshqarishni samaradorligini va umumiy sotsial-iqtisodiy rivojlanish samaradorligini oshirishga yo’naltirilgan umumiy vazifalarni echishda bevosita qatnashadi. Shu nuqtai nazardan pul muomalasi statistikasining umumiy vazifalari quyidagilardan iborat:
Pul muomalasi ko’rsatkichlarni guruhga, tiplarga va maxsus sinflarga ajaratish, pul munosabatlarini bir butunlikda tasvirlash, tahlil qilish va bashoratlash uchun ularni zarur va etarli miqdorini aniqlash;
Pul muomalasini darajasini, dinamikasini, va tarkibini xarakterlovchi ko’rsatkichlarini hisoblash, tahlil qilish va bashoratlash;
Pul muomalasidagi umumiy qonuniyatlarni va o’ziga xos evolyutsion xususiyatlarini aniqlash, pul muomalasi ko’rsatkichlarini o’zgarishini mamlakatni umumiy iqtisodiy rivojlanishi ko’rsatkichlarini o’zgarish sur’atlari va proportsiyalariga ta’sirini o’rganish (odatda bu ishni teskarisi ham bajariladi, ya’ni umumiy iqtisodiy ko’rsatkichlarni o’zgarishini pul muomalasi ko’rsatkichlariga ta’siri o’rganiladi).
2.MHTda sektorlar tasnifining amaliyotda qanday ahamiyati bor?
Mht da tasniflangan instiyutsional sektorlar orqali iqtisodiyotning alohida sohalaridagi aniq o’zgarishlarni kuzatish, Ma’lumot to’plah hamda shu ma’lumotlarga asosan ish yuritish mumkin bo’ladi.
48-variant
1.Pul-kredit statistikasining metodologik asoslari (Xalqaro standart) deganda nimani tushunasiz?
Moliyaviy hisoblash metodlari yana moliyaviy operatsiya va bitimlarni u yoki bu omilga bog’liqligini aniqlashda, moliyaviy holatlarni kelajak modellarini tuzishda, o’sgan qiymat hajmini hisoblashda, moliyaviy ko’rsatkichlarni diskontlashda, turli moliyaviy to’lovlarni hisoblashda, moliyaviy majburiyatlarni qoplash rejasini tuzishda va h.k. qo’llaniladi. Lekin ularni maxsus qo’llanilish ob’ekti bo’lib aktuar, birja, kimo’zar va iqtisodiy-taqribiy hisoblardir. Moliyaviy hisoblash metodlari umumiy va maxsus metodlarga bo’linadi. Ularni mohiyati, mazmuni, o’ziga xos xususiyatlari, tayinlanishi va bajaradigan vazifalari kelgusi paragraflarda yoritiladi. Moliyaviy hisoblashni umumiy metodlari foiz stavkalarini aniqlashda, diskontlashda, to’lovlarni moliyaviy ekvivalentligini hisoblashda, moliyaviy rentalarni tahlil qilishda, uzoq muddatli kreditlarni qoplash planini tuzishda va boshqalarda juda keng qo’llaniladi.
2.Ish vaqti o‘lchov birliklari. Ish vaqtidan foydalanish ko‘rsatkichlari. Ish vaqti balansi
Statistikaning muhim vazifalaridan biri bo‘lib ish vaqtidan unumli foydalanishni o‘rganishdir. Ma’lumki, ish vaqti kishi-kunlar, kishi-soatda hisobga olinadi va ular asosida kalendar, tabel va maksimal mumkin fondlar hajmi hisoblanadi. Kalendar fond-teng ishga kelganlar va kelmaganlar yig‘indisiga, tabel fondi-kalendar fondidan bayram va dam olish kunlarini ayirmasiga, maksimal mumkin fond- tabel fondidan navbatdagi ta’til kunlarini ayirmasiga teng. Absolyut ko‘rsatkichlar asosida fondlardan foydalanishni nisbiy ko‘rsatkichlarni hisoblanadi. Masalan, kalendar fondidan foydalanish koeffitsienti, bajarilgan kishi-kunlari soni kalendar fondiga nisbati bilan aniqlaniladi. Ish vaqtidan foydalanishni batafsil ifodasi balansda keltiriladi, unda ish vaqtining resurslari va undan foydalanish ko‘rsatiladi. Balans ma’lumotlari asosida ish vaqtidan foydalanishni ifodalovchi statistik ko‘rsatkichlar hisoblanadi: ish davrining uzunligi; ish kuning to‘liq va belgilangan vaqt bo‘yicha o‘rtacha uzunligi; bir ishchiga to‘g‘ri keladigan ish vaqti va boshqalar. Bir ishchiga to‘g‘ri keladigan ish kunlari o‘rtacha soni haqiqiy ishlangan kishi-kunlarni o‘rtacha ro‘yxatdagi ishlovchilar soni nisbati bilan hisoblanadi:
Ish kunining to‘liq uzunligini o‘rtachasi – haqiqiy ishlangan kishisoatlar soni ishlangan kishi kunlari soniga nisbati; belgilangan ish kuni uzunligining o‘rtachasi – belgilangan ish kunlarida ishlangan kishi – soat kunlarini kishi- kunlar soniga nisbati; bir ishchiga to‘g‘ri keladigan ish soatibarcha ishchilar bilan bajarilgan kishi-soatni o‘rtacha ro‘yxatdagi ishlovchilarga nisbati. Ushbu ko‘rsatkichlar o‘zaro bog‘liqdir, ya’ni kishi – soatdagi ish vaqtining o‘zgarishi ishchilar sonini, ish davrining uzunligi va ish kunining o‘rtacha uzunligini o‘zgarishiga bog‘liqdir.