1. Afg’oniston haqida umumiy ma’lumot

2 Savdo va sanoati

Afg'onistondagi transport va Afg'onistonda kon qazib olish

Xaritasi Lapis Lazuli yo'nalishi

A
fg'oniston rasmiylari, Gruziya, kurka, Ozarbayjon va Turkmaniston imzolash Lapis Lazuli yo'nalishi 2016 yilda Afg'onistondan Kavkus va Turkiyaga yangi savdo yo'lini yaratgan kelishuv

The Kirish porti da Shirxon Bandar yilda Qunduz viloyati, bilan chegara yaqinida Tojikiston

Ko'proq xalqaro transport yo'nalishlari tashkil etilishi bilan Afg'onistonning boshqa mamlakatlar bilan savdosi doimiy ravishda oshib bordi. Ushbu savdo yo'llaridan biri bu Lapis Lazuli yo'lagi, bu Afg'onistonni bog'laydigan Turkmaniston va oxir-oqibat Evropaning biron bir joyida tugaydi. Boshqa bunday savdo yo'llari Afg'onistonni qo'shni davlatlar bilan bog'laydi Eron, Pokiston, Tojikiston va O'zbekiston. Mamlakat bilan to'g'ridan-to'g'ri savdo aloqalari ham mavjud Hindiston orqali havo yo'lagi.
The Afg'oniston-Pokiston tranzit savdo shartnomasi (APTTA) Afg'oniston va Pokiston yuklariga ruxsat beradi yuk mashinalari ikki mamlakat ichida ham tranzit yuklarni tashish. Ushbu AQSh tomonidan homiylik qilingan APTTA shartnomasi Afg'oniston yuk mashinalariga Hindistonga eksportni Pokiston orqali Pokiston orqali etkazib berishga imkon beradi Vaga o'tish nuqtasi. Afg'onistonning asosiy quruqlik portlari Shirxon Bandar, Xayratan, Islom qal'asi, Towraghondi, Torkham, Vesh – Chamanva Zaranj. Ko'plab afg'on savdogarlari Pokistonning portlaridan foydalanadilar Karachi va Port Qosim.
Pokistonga noqonuniy olib kirilgan tovarlar savdosi bir paytlar Afg'oniston uchun katta daromad manbai bo'lgan. Pokistonga olib kirilgan tovarlarning aksariyati dastlab Afg'onistonga Pokistondan kirib kelgan va ular 1965 yilga to'g'ri kelgan Afg'oniston-Pokiston tranzit savdo shartnomasi. Bu Afg'onistonga olib ketilayotgan yuklarning Pokistonning dengiz portlari orqali bepul tranzit qilishiga imkon berdi burch. Afg'onistonga kelganidan keyin, mollar zudlik bilan Pokistonga ikki mamlakatning sherik bo'lgan chegaralari orqali, ko'pincha korruptsiyalashgan amaldorlarning yordami bilan olib ketilardi. Bundan tashqari, Afg'onistonga tegishli deb e'lon qilingan buyumlar ko'pincha yuk mashinalaridan muddatidan oldin tushirilgan va zarur boj to'lovlarini to'lamasdan Pokiston bozorlariga olib kirilgan Buning natijasida gullab-yashnayotgan odam yaratildi qora bozor, odatdagidek, noqonuniy savdoning aksariyati ochiq tarzda sodir bo'lgan Peshovargavjum Karxano bozori, bu kontrabandachilar bozori sifatida keng tarqalgan.
Afg'onistonda qo'lda to'qilgan gilamchalar eksport uchun eng mashhur mahsulotlardan biridir. Boshqa mahsulotlar orasida qo'lda ishlangan antiqa nusxalar, shuningdek charm va mo'ynalar mavjud. Afg'oniston eksport hajmi bo'yicha uchinchi o'rinda turadi kaşmir.
Afg'oniston boy tabiiy boyliklarga, shu jumladan keng konlarga ega tabiiy gaz, neft, ko'mir, marmar, oltin, mis, xromit, talk, baritlar, oltingugurt, qo'rg'oshin, rux, Temir ruda, tuz, qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlar va boshqalar noyob tuproq elementlari. 2006 yilda AQSh Geologiya xizmati Afg'onistonda 36 trillion kub fut (1,0×10¹² m³) tabiiy gaz, 3,6 milliard barrel (570)×10⁶ m³) neft va kondensat zaxiralari. 2007 yilgi bahoga ko'ra, Afg'onistonda juda ko'p miqdordagi ochilmagan yoqilg'i bo'lmagan mineral resurslar mavjud. Geologlar, shuningdek, rangli toshlar va qimmatbaho toshlarning mo'l-ko'l konlarini, shu jumladan zumrad, yoqut, safir, granat, lapis, kunzit, shpinel, turmalin va peridot

Afg'onistondagi yo'lda yuk mashinalari

2010 yilda AQSh Pentagon rasmiylar amerikalik geologlar bilan birgalikda Afg'onistonda 1 trillion dollarga yaqin foydalanilmagan foydali qazilma konlari topilganligini aniqladilar. Pentagonning eslatmasida Afg'oniston "Saudiya Arabistonining lityum". Ba'zilar, ishlatilmagan minerallarning qiymati 3 trln.
2011 yil sentyabr oyidagi AQSh Geologik tadqiqotining yana bir hisob-kitobi shuni ko'rsatdiki, Xanashin karbonatitlari Hilmand viloyati mamlakatning taxminiy 1 million tonna noyob tuproq elementlari. Mudofaa vazirligi direktori vazifasini bajaruvchi Regina Dubey Ishbilarmonlik va barqarorlik operatsiyalari bo'yicha maxsus guruh (TFBSO) "bu Afg'onistonning mineral-xomashyo sohasi kelajagi porloq ekanligining yana bir dalilidir" deb ta'kidladi.
Afg'oniston mis bilan shartnoma imzoladi Xitoy (Metallurgical Corp. of China Ltd.) 2008 yilda, bu Xitoy tomonidan 2,8 milliard dollarlik sarmoyani va Afg'oniston hukumatiga yillik 400 million dollar miqdoridagi daromadni o'z ichiga olgan yirik loyihaga tegishli. Joylashgan Aynak mis koni Logar viloyati, dunyodagi eng yiriklardan biri bo'lib, 20 ming afg'onni ish bilan ta'minlashi kutilmoqda. Hisob-kitoblarga ko'ra kamida 11 million tonna yoki 33 milliard AQSh dollarilik mis mavjud
2018 yil 5 oktyabrda Vashington, Kolumbiya, Afg'oniston rasmiylari "Centar" investitsiya guruhi va uning operatsion kompaniyasi "Afg'on Gold and Minerals Co." bilan mis qazib olish bo'yicha operatsiyani o'rganish va rivojlantirish uchun 30 yillik shartnoma imzoladilar. Balxab tumani yilda Sar-e Pol viloyati va oltin qazib olish bo'yicha operatsiyani o'rganish va rivojlantirish Badaxshon viloyati. Mis shartnomasi 56 million dollarlik, oltin shartnomasi 22 million dollarlik sarmoyani o'z ichiga olgan.
Mutaxassislarning fikriga ko'ra, mis ishlab chiqarish ikki-uch yil ichida, temir rudasi esa 2010 yildan boshlab besh-etti yil ichida boshlanishi mumkin. Mamlakatning yaqinda e'lon qilingan yana bir xazinasi - Kobuldan 130 mil g'arbda joylashgan Hojigak temir rudasi koni va u ishoniladi taxminan 1,8 milliarddan 2 milliard metrik tonnagacha bo'lgan po'latni ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan mineralni ushlab turing. Boshchiligidagi etti kompaniyadan iborat AFISCO, hind konsortsiumi Steel Authority of India Limited (SAIL) va Kanadaning Kilo Goldmines Ltd kompaniyasi Xojigak temir konini rivojlantirishga 14,6 milliard dollar sarmoya kiritishi kutilmoqda. Mamlakatda bir nechta mavjud ko'mir konlar, ammo zamonaviylashtirilishi kerak.
O'tmishda Afg'onistonning muhim manbai tabiiy gaz bo'lib, u birinchi marta 1967 yilda ishga tushirilgan. 1980-yillar davomida gaz sotish yiliga 300 million dollar eksport daromadlarini tashkil etdi (umumiy hajmning 56%). Ushbu eksportning 90% Sovet Ittifoqi import va qarzlarni to'lash uchun. Biroq, 1989 yilda Sovet qo'shinlarini olib chiqib ketish paytida Afg'onistondagi tabiiy gaz konlari yopilib, ular tomonidan sabotaj qilinishining oldini olindi Mujohidlar. Gaz qazib olish eng yuqori darajadagi 8,2 million kubometrdan kamaydi (2.9 × 10⁸ kub ft) kuniga 1980-yillarda eng past darajaga qadar 600000 kubometrgacha (2.2 × 10⁷ kub ft) 2001 yilda tashkil etilganidan keyin Karzay ma'muriyati, tabiiy gaz ishlab chiqarish yana bir bor tiklandi
Jalb qilingan afg'onlarning soni dizel yoqilg'isi, benzin, aviatsiya yoqilg'isi va LPG biznes ko'paymoqda. 2011 yil dekabr oyida Afg'oniston bilan neft qidirish bo'yicha shartnoma imzolandi Xitoy milliy neft korporatsiyasi (CNPC) Amudaryo bo'yidagi uchta neft konini o'zlashtirish uchun. Yaqin uch yil ichida davlat o'zining birinchi neftni qayta ishlash zavodlariga ega bo'ladi, shundan so'ng u neft va tabiiy gazni sotishdan tushadigan juda kam daromadga ega bo'ladi. CNPC 2012 yil oktyabr oyi oxirida har yili 1,5 million barrel neft qazib olish bilan Afg'onistondan neft qazib olishni boshladi.