1-2-ma’ruza

2. Oqova suvlarni oqizish tarmog’idagi quduqlar tuzilishi 
     Oqova  suvlarni  oqizish  tarmoqlarida  kuzatish,  ulash,  yuvish,  sath    quduqlari, 
ishlatiladi. Ikki va undan ortiq tarmoqlar ulanishda quduqlarning o’lchamlari yirik 
bo’lib kamera deb nomlanadi. 
     Kuzatish quduqlari, quvurlarni, kvartallarni, ko’cha tarmoqlariga, kollektorlarga 
ulanish  joylarida  va  to’g’ri  uchastkalarda  mahlum  masofalarda  joylashtiriladi  va  
tarmoq boshida urnatiladi.                                                                                        
Quvur diametri,mm 
Quduqlar orasidagi masofa,m 
200...450 
50 
500...600 
75 
700...900 
100 
1000...1400 
150 
1500...2000 
200 
2000 dan ortiq 
250...300 
     Burilish  quduqlari  oqova  suvlarni  oqizish  tarmoklarining  yo’nalishi  o’zgarish 
joylarida o’rnatiladi. 
     Bog’lanish quduqlari  ikki va undan ortiq oqova suvlarni oqizish  tarmoqlarini 
ulanishida ishlatiladi. 
     Nazorat  quduqlari  hovli  kvartal  oqova  suvlarinioqizish  tarmoqlarini  ko’cha 
oqova suvlarini oqizish tarmog’iga ulanish joyida o’rnatiladi. 
     
Yuvish  quduqlari    oqim  tezligi  past  bo’lgan  uchastkalarda,  tushib  qolgan 
cho’kmalarni vaqti - vaqti bilan yuvib turish uchun  ishlatiladi. 
     Sath
 
quduqlari har sathda quvurlarni ulash uchun ishlatiladi. 
     
Maxsus quduqlar diametri 600 mm ortiq bo’lgan kollektorlarda har 300,  500 m 
masofada  o’rnatiladi.  Bu  quduqlarning  og’zi  oddiy  quduqlardan  kattaroq  bo’lib 
quduqlarga tozalash jihozlarini tushirish uchun mo’ljallangan. 

---

     Quduqlarning  diametri  quvur  diametriga  bog’liq  holda  quyidagi  jadvaldan 
qabul qilinadi.                                                                                                    
Quvur diametri, mm gacha 
Quduq diametri, mm 
600 
1000 
700 
1250 
800   1000 
1500 
1200 
2500 
     CHuqurligi  1,2  m  gacha  hovli  va  kvartal  oqova  suvlarni  oqizish  tarmoqlarida 
700 mm quduqlarni ishlatish ruxsat etiladi.  
     Kuzatish  qudug’i  asos,  ishchi  kamera,  torayish    yoki  bevosita  tom  va  qapqoq 
bilan yopiladigan og’iz qismlardan iborat. Asos qismi beton yoki temirbeton plita 
(GOST 8020 68) va ustida joylashgan monolit lotokdan iborat. Yer osti suvlarining 
sathi  past  joylashgan  hollarda  plita  qalinligi  80  mm,  aks  hollarda  hisob  bo’yicha 
qabul  qilinadi.  Plita  ustiga  quvur  uchlari  mindiriladi  va  rostlovchi  toshlar  bilan 
atrofi  to’ldiriladi.  Quvurlar  orasida  monolit  betondan  lotok  shablon  yordamida 
bajariladi.  Ariq  (lotok)  balandligi  eng  katta  quvur  diametriga  teng  bo’lishi  kerak. 
Ariq (lotok) bilan quduq devori orasidagi joy berma
 
deb ataladi va quduq tomonga 
0,02 ÷ 0,03 nishablikda bajariladi. 
     Ishchi  kameraning  balandligi  1800  mm  ichki  diametri  700,  1000,  1500,  2000 
mm aylana temirbeton elementlardan bajariladi. Bularning balanligi 290, 590, 890 
mm,  qalinligi  esa  70,  80,  90  va  100  mm.  Daimetri  700  mm  gacha  quvurlarda 
to’g’ri burchakli quduqlar ham ishlatiladi 1000 x 400 mm. 
     Oqova  suvlarni  oqizish  tarmoqlarida  quduqlar  turli  maqsadlarda:  tarmoqlarning 
ishlashini tekshirish, tozalash, tarmoqlarda tiqilib qolgan chiqindilarni tozalash va yuvish 
uchun quriladi. Quduqlar tarmoqlarida o’rnatilgan joyi va maqsadiga ko’ra quyidagi 
turlarga bo’linadi: 
1. Kurish quduqlari. 
2. Ulash quduqlari. 
3. Yuvish quduqlari. 
4. To’g’ri chiziqdagi tarmoqda o’rnatilgan quduqlar. 
5.  Har  xil  balandlik  oqova  suvlarini  ulash  va  oqova  suv  tezligini  kamaytirish 
uchun quriladigan quduqlar. 
6. Maxsus quduqlar. 
     Kurish quduqlari oqova suvlarni oqizish quvurlari yoki kollektorlar ustida shaxta shaklda 
ko’rilib, ichkaridagi quvur yoki kollektorlar ochiq tarnov bilan almashtirilgan bo’ladi (39- 
rasm). 
     Ulash quduqlari quvurlar o’zaro ulanadigan joylarda urnatiladi. Bu quduqlarda 
oqova  suvlar  oqib  keladigan  quvurlarning  soni  uchtadan  oshmasligi  va  oqova 
suvlarni oqizib ketadigan quvurlar alohida  – alohida bo’lib, barchasi ochiq tarnov 
yordamida o’zaro ulanadi. 

---