1-2 fiz18 guruh talabasi Toʻyqulova Gulshoda

Cho‘zilish va siqilish diagrammalari
Konstruksiya elementlarini mustahkamlikka hisoblashda va deformatsiyalarini aniqlashda materialning mexanik xarakteristikalari – ruxsat etilgan kuchlanishning va elastiklik modulining qiymatlari ishlatiladi. Ushbu xarakteristikalar tekshirilayotgan materialdan olingan namunalarni tajribada sinab, olingan natijalarni tahlil qilish asosida topiladi. Namunalarni tajribada sinashning eng ko‘p tarqalgan usuli bu cho‘zish va siqishga sinashdir. Buning uchun ma’lum miqdordagi yuklanishni berilgan tezlik bilan namunaga bera oladigan turli xildagi sinov mashinalaridan foydalaniladi. Bu holda namunaga (4.7-rasm) beriladigan zo‘riqishni, sinov mashinasining turiga qarab bir necha grammdan yuzlab tonnagacha o‘zgartirish mumkin.
d
=10d
4.7-rasm. Cho‘zilish deformatsiyasiga sinash uchun namuna.
Zo‘riqishga mos keluvchi absolyut deformatsiyalar esa namunaga (sterjenlarga) o‘rnatilgan tenzometrlar yordamida aniqlanadi. Hozirgi zamon sinov mashinalari zo‘riqishga mos keluvchi deformatsiyani aniqlash bilan birga avtomatik ravishda P = f (l) yoki  = f () grafiklarini ham chizib boradi. Bu funksiya grafiklari  ning shartli diagrammalari deyilib, materialning mexanik xarakteristikalari shu diagrammalardan aniqlanadi
Bu yerda yerda namunaning (sterjenning) boshlang‘ich uzunligi, F –sterjenning boshlang‘ich ko‘ndalang kesim yuzasi. 4.8-rasmda tasvirlangan diagrammalar turli xil masshtablarda keltirilgan.
Turli materiallar uchun cho‘zilish diagrammalari
Diagrammalarning xilma-xilligi materiallarning xossalarini aniqlashda asosiy ma’lumot beruvchi manba bo‘lib, ularni sinflarga ajratishda va ko‘rgazmali namoyish etishda kerakli ma’lumot hisoblanadi. Odatda diagrammalar shartli ravishda plastik materiallar diagrammasi va mo‘rt materiallar diagrammasiga ajratiladi. 4.9a,b-rasmlarda plastik va mo‘rt materiallar uchun har xil masshtablarda qurilgan va shartli soddalashtirilgan diagrammalar keltirilgan.
Deformatsiyalanish diagrammasi:
a) plastik material; b) mo‘rt material.