2.“Pedagogika nazariyasi” fanining maqsad va vazifalari.
Pedagogika talim-tarbiya maqsadini jamiyat talablariga va oquvchilarning yosh hususiyatlariga qarab mazmunan organib borishni taqozo etadi, tarbiyaning tarkibiy qismlarini va ular ortasidagi bog’lanishlarni ochib beradi. Shu asnoda talim va tarbiya sohasidagi tajribalarni umumlashtiradi, tarbiyaning kelgusidagi rivojlanish istiqbollarini, yollarini korsatib beradi.
Pedagogika faniga tavsif berilganda «talim», «tarbiya», hamda «malumot» degan sozlarni ishlatdik. Bu sozlar ozaro bog’langan bolib, bir-birini toldiradi. Ularni pedagogikaning asosiy kategoriya-tushunchalari deb nomlaymiz. Bulardan tashqari «oquvchi», «oqituvchi», «metod», «intizom», «jamoa», «irsiyat», «muhit», «direktor» kabi tushuncha-nomlar mavjudki, bu haqida mavzular yuzasidan fikr yuritilganda alohida toxtaymiz.
Tarbiya tarixini organar ekanmiz, u juda qadimiy jarayon ekanligini insoniyat butun hayoti davomida tarbiya bilan Shug’ullanganligiga ishonch hosil qilamiz. Tarbiya jarayonida ajdodlarimiz tarbiyaviy tasirning samarali yol, metodlari va manbalarini qidirib hayotga tadbiq qila boshlaganlar, buning natijasida tarbiya haqidagi g’oyalar, nazariya va tavsiyalar paydo bola boshlagan. Bu pedagogika fanining paydo bolishiga sabab boldi. Jahon mutafakkirlari ozlarining pedagogik g’oyalari bilan fanning rivojlanishiga hissa qoshdilar. Bu jarayonda ozbek mutafakkirlarining jahon pedagogikasi tarixiga qoshgan hissalari cheksizdir.
Tarbiya haqidagi g’oyalar eramizdan oldingi VI asrda shakllanganligi haqida malumotlar mavjud. Keyingi davrlarda pedagogik g’oyalarning shakllanishida zardushtiylik talimoti, uning muqaddas kitobi «Avesto»da qimmatli fikrlar talqin etilgan. Kishilik tarixida islom talimotining tarbiya haqidagi g’oyalarining shakllanishida ahamiyati cheksizdir. Quroni Karim va hadisi-shariflarda musulmon ahlining dunyoqarashi, falsafasi, manaviyati, axloqi, etiqodi, har tomonlama barkamolligi kabi insoniy sifatlarni shakllantirish yollari bayon qilingan.
Tarbiya haqidagi g’oyalarning rivojlanishida Imom Buxoriy, At-Termiziy, Abu Nasr Forobiy, Ibn Sino, Abu Rayxon Beruniy, Yusuf Xos Xojib, Axmad Yassaviy, Naqshbandiy, Navoiy, Behbudiy, Abdulla Avloniy va boshqalarning xizmatlari kattadir.
Prezidentimiz aytganlaridek: «Fuqarolar endi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarning ishtirokchisi, bajaruvchisi emas, balki bunyodkori va tashkilotchisidir». Bunday yangicha yondashishlar pedagogika fanining obekti va predmetini kengaytirdi. Endilikda pedagogika fanining obekti faqat talim-tarbiya jarayonining nazariy, metodologik amaliy taminlovchi emas, balki komil inson shakllanishi, rivojlanishini taminlaydigan keng sohalarni oz ichiga oladi. Shuning uchun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturida»gi milliy modelida shaxs kadrlar tayyorlash tizimining bosh obekti va subekti sifatida qaraladi. Bundan tashqari pedagogika fani oldiga yangicha fikrlaydigan, yangicha tafakkur, milliy mafkuraga ega komil insonni shakllantirish vazifalari qoyildi.
Pedagogika fanining metodologiyasida, mazmunida, tarbiya nazariyasida, talimning tashkiliy shakllarida, komillik darajasi, sifatlarini aniqlashda katta islohiy ozgarishlar boldi. Bu ozgarishlar yangi pedagogik texnologiyalarda oz aksini topishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |