1 §. To`Plam elementlarini tartiblashga doir mantiqiy masalalarni yechish usullari

6-
 
masala. 
Yugurish bo`yicha musobaqada 5 ta o`quvchi: Ahmad, 
Botir, Vali, Salim va Davron ishtirok etdi. Musobaqalar natijasi 
haqida Muhlisa dugonasiga quyidagilarni aytdi: Vali marraga 
Ahmaddan keyin, lekin Salimdan oldin keldi. Botir Ahmaddan oldin 
keldi, lekin birinchi bolmadi. Bolalardan har biri qaysi o`rinlarni 
egallaganligini aniqlang? 
Yechish. Masala modelini quramiz. Bu holda to`g`ri chiziq “vaqt 
chizig`i”ni ifodalaydi. O`quvchilar bilan bolalarni to`g`ri chiziqda 
ularning bosh harflari ko`rsatilgan nuqtalar bilan, hamda ulardan oldin 
kelganini to`g`ri chiziqda chaproqda, keyin kelganini esa o`ngroqda 
belgilashga kelishib olamiz. 
So`ngra masalaning har bir 
shartini 
to`g`ri 
chiziqda 
belgilaymiz. 
D 
B 
A 
V 
S 
- Vali Salimdan oldin kelgan, demak 
V 
nuqta 
S 
nuqtadan chapda 
joylashadi. 
- Vali Ahmaddan keyin kelgan bo`lsa, u holda Ahmad Validan 
oldin kelgan bo`ladi, ya’ni 
A 
nuqta 
V 
nuqtadan chapda joylashadi. 
- Botir Ahmaddan oldin kelgan, demak 
B 
nuqta 
A 
nuqtadan 
chapda joylashadi. 
- Davronni egallagan o`rnini aniqlaymiz, ya’ni 
D 
nuqtani to`g`ri 
chiziqda belgilaymiz. Botir birinchi bo`lib kelmaganligi uchun 
D 
nuqta 
BA, AV, VS 
kesmalarga tegishli emas. Demak Davron birinchi 
bo`lib kelgan, ya’ni 
D 
nuqta 
B 
nuqtadan chapda joylashadi. 
To`g`ri chiziqda nuqtalani joylashishidan bolalar quyidagi 
tartibda: Davron, Botir, Ahmad, Vali, Salim marraga yetib 
kelishganligini aniqlaymiz.