1- tajriba ishi. Metall va qotishmalarning mikroskopik tahlili Ishdan maqsad

1.
 
Djeyfries usuli
Mikroskopni jilosiz ob’ektivi ostiga qo’yilgan ma’lum kvadrat yuza birligiga 
to’g’ri kelgan polikristall donachalar miqdori n-ni xisoblanadi. Xisoblash qulay 
bo’lishi uchun mikroskop ko’rsatishini shunday kattalashtirish kerakki, bunda 
chizilgan yuzada 30 dan 50 gagacha donalar bo’lishi kerak. Donachalar sonini 
bilgan xolda silliqlangan sirt yuza birligiga to’g’ri keluvchi donachalar sonini n
0
ni 
va donachalar yuzasi F kv.mm. ni xisoblash mumkin. Buning uchun: 1. Ob’ektivni 
jilosiz shishasida chizilgan kvadratning ichidagi to’liq donachalar soni P-ni va 
kvadrat tomonini kesib o’tgan donachalar soni q-ni xisoblanadi. Agar kvadrat 
tomonlari donachalarni teng o’rtasida bo’ladi deb qarasak, u xolda kvadratdagi 
donachalarning umumiy soni 

n
0
=p+0.5q

 
formula orqali aniqlanadi. 
Xisoblangan donachalarning umumiy soni 100 dan kam bo’lmasligi uchun 
donacha ko’rish maydonining bir necha nuqtalarida xisoblash kerak.Keyingi xisob 
– kitoblar uchun donachalar sonining o’rtachasi 
n
o’r
ni aniqlash kerak. 
n
1
+n
2
+n
3
+n
4
+…+n
k
 
k
n
r
o

'
Bu yerda k-o’lchashlar tartibi. 
2. Mikroskop chizg’ichi (ba’zi okkulyarlarda shkal- lineyka mavjud) 
yordamida jilosiz shishadagi aniqlangan kvadratning tomonlari va yuzasi 
o’lchanadi va silliqlangan sirtdagi kvadrat yuzasini xaqiqiy qiymati aniqlanadi.
S
mak
=Sm : m
2