1-§. Mavzu: O`rta Osiyo tabiiy geografik o`lkasi haqida tushuncha

Dars tipi: Bilim, malaka va ko`nikmalarini shakllantirish, yangi bilimlarni berish darsi.

Darsning jihozlari: O`zbekiston ijtimoiy, iqtisodiy va tabiiy xaritasi.

Darsning borishi:

1. 
   O`quvchilar davomatini tekshirish.
   
2. 
   O`tilgan mavzuni quyidagi savollar orqali so`rash.
   
   1. 
      O`zbekiston respublikasining maydonini aytib bering.
      
   2. 
      O`zbekiston qachon mustaqillikga erishdi?
      
   3. 
      BMT ga qachon a`zo bo`ldi?
      
   4. 
      O`rta Osiyodan yetishib chiqqan qaysi allomalarni bilasiz?.
      
   5. 
      O`rta Osiyoda qizil kitobga kiritilgan qaysi hayvonlarni bilasiz?
      

VIII. Yangi mavzu: Qisqach mazmuni:
Bolalar. Sizlar «Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi» kursini о`rganganingizda "tabiiy geografik rayonlashtirish haqida tushuncha olgan edingiz. Shunda Yevrosiyo bir qancha tabiiy geografik о`lkalarga bo'linganligi bilan tanishgansiz (l-rasm). Endi biz ana shu tabiiy geografik o'lkalardan biri bo'lgan O'rta Оsiyoni o'rganamiz.
O'rta Osiyo tabiiy o'lkasi o'zining tabiiy sharoiti, tabiiy geografik xususiyatlariga ega bo'lgan, boshqa o'lkalardan tabiiy chegaralari bilan ajralib turadigan yirik tabiiy geografik kompleksdir.
Bolalar, Siz Yevrosiyoning tabiiy xaritasidan O'rta Osiyo joylashgan yerlarni e'tibor berib ko`rib chiqing. Shunda О`rta Osiyo yer yuzasining tuzilishiga ko'ra uch qismga bo'linganini ko'rasiz. O'lkaning g`arbiy qismini cho`llar egallagan keng pasttekisliklar, shimoliy qismi cho'l, chalacho'l va dashtlardan iborat qir va tekisliklar ekanini, sharqiy va janubiy qismlarda osmono'par baland tog'lar ko'tarilib turganini ko'rasiz. (Qanday pasttekislik, past tog'lar, qirlar, tog'lar borligini xaritadan aniqlang.)
O'rta Osiyo — Yevrosiyo materigining deyarli qoq o'rtasida joylashgan juda katta berk havzali o'lka. Iqlimi quruq va kontinental iqlim. Qishi ancha sovuq. Shimoli-sharqiy qismida — 50⁰ С sovuq kuzatilgan. Yozi esa juda issiq Termizda harorat +50⁰ С ga. Qoraqumda +54⁰ С ga yetgani kuzatilgan Suvsiz cho'llar minglab kilometirga cho'zilgan. Shu bilan birga, sharqdagi tog`larda juda katta maydonlarni abadiy qor va muzlar qoplab yotadi.
O'lkada tabiat shimolda yaylov, turli xil o'tlar o'sadigan dashtlardan. janubda quruq subtropiklargacha o'zgaradi. Tog'oldi tekisliklari vodiylar, daryolarning quruq deltalari, bepoyon ekinzorlar, paxtazorlar, mevali bog'lardan iborat.
O'rta Osiyoda butun dunyoga dong'i ketgan tarixiy me'morchilik yodgorliklari, muzey-shaharlar mavjud. Buxoro, Samarqand, Xiva dunyoga mashhur shaharlardir. O'rta Osiyo o'lkasidan jahon fani rivojiga ulkan hissa qo'shgan Ahmad al-Farg'oniy, Abu Nasr Forobiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Abdullo Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy, Abu Ali ibn Sino kabi olimlar, Amir Temur, Jaloliddin Manguberdi, Zahiriddin Muhammad Bobur, Muhammad Shayboniyxon kabi sarkardalar, Alisher Navoiy, Abdurahmon Jomiy, Abu Abdulloh Rudakiv, Boborahim Mashrab kabi buyuk shoirlar, I mom al-Buxoriy, al-Hakim at-Termiziy, Bahouddin Naqsh- band kabi hadisshunos mutafakkirlar yetishib chiqqan.
Bu o'lkada o'zbeklar, qozoqlar, turkmanlar, qirg'izlar, qoraqalpoqlar, tojiklar, ruslar, koreyslar va boshqa xalqlar ham yashaydi. Ular turli millat bo'lsalar ham tarixi, yashash sharoiti, turmush tarzi o'xshash, urf-odatlari yaqin bo'lgan qardosh xalqlardir.

9.