1- mavzu: Morfemika

qilish 
Amaliy mashg‘ulotning texnologik kartasi 
 
Dars 
bosqichlari  va 
vaqti 
O‘qituvchi 
Talaba 
 

---

 
193 
 
 
 
1-boqich 
Kirish 
(5 daqiqa) 
 
 
1.Amaliy mashg‘ulotning tashkiliy qismini 
amalga oshiradi, mavzu (So‘z yasalishi. 
 maqsadi, rejasini e’lon qiladi. 
1.Eshitadi, 
yozadi, 
javob beradi. 
 
. 
2-bosqich 
Asosiy bosqich  
 (70 daqiqa) 
 
 
1.  Mavzu  yuzasidan  savol-javob  o‘tkaziladi. 
(1-ilova) 
2.  Mavzu  yuzasidan  mashqlar  bajartiradi.  (2-
ilova) 
3.Test bajartiradi (3-ilova) 
1. Eshitadi, javob 
beradi 
2.Eshitadi, 
yozadi, 
javob beradi, bajaradi 
3. Test yechadi 
 
4-bosqich 
Yakuniy 
bosqich 
(5 daqiqa) 
 
 
1.Talabalarni  rag‘batlantirish,  baholarni  e’lon 
qilish, uyga vazifa berish, mashg‘ulotga yakun 
yasash. 
2. Adabiyotlar ro‘yhatini beradi  
1.Eshitadi, 
yozadi, 
bilib oladi. 
 
 
2. Eshitadi yozib 
oladi. 
 
1-ilova 
Fonetik  usul.  Bu  usulga  ko‘ra,  so‘zda  fonetik  o‘zgarish  yuz  berib,  yangi  so‘z  hosil 
qilinadi. CHunonchi, so‘z urg‘usining o‘rnini almashtirish natijasida boshqa-boshqa so‘z 
turkumiga  doir  so‘zlar  hosil  bo‘lishi  mumkin:  yo‘zma  –  fe’l,  yozma’  –  sifat,  su’zma  – 
fe’l, suzma’ – ot, fi’zik – ot, fizi’k – sifat, akade’mik – ot, akademi’k – sifat va b. 
 
Semantik  usul.  Bu  usulga  binoan,  so‘z  ma’nosida  o‘zgarish  ro‘y  berib,  ma’nosi 
boshqa-boshqa, shaklan o‘xshash yangi so‘z hosil bo‘ladi: kun – sutkaning yorug‘  qismi, 
kun - quyosh, planeta; ko‘k – osmon, ko‘k - havorangga o‘xshash rang, bir – son, birga, 
birdan, birda – ravish. 
 
Fonetik  va  semantik  usul  hozirgi  o‘zbek  tili  nuqtai  nazaridan  nofaol  tarixiy  so‘z 
yasash usullari deb qaraladi. 
Abbreviatsiya  usuli.  Bu  usulga  ko‘ra,  bir  butun  holda  qo‘llanadigan  to‘g‘  ri 
ma’noli turg‘un birikmalarning qismlari har xil yo‘l bilan qisqartirilib so‘z hosil qilinadi. 
Bu usul rus tilidan kirgan bo‘lib, qisqartma otlar shu usulda yasaladi: BMT – Birlashgan 
Millatlar Tashkiloti, MDH - Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi, ATS – Avtomatik telefon 
stantsiyasi,  ToshMI  –  Toshkent  Meditsina  instituti,  filfak  –  filologiya  fakulteti, 
akademlitsey – akademik litsey, peduniversitet – pedagogika universiteti va b.