1- mavzu: Morfemika

bilimdon,  bilag‘on,  biluvchi.  Bunday  so‘zlar  o‘zaro  sinonim  ham  bo‘lishi  mumkin: 
serhosil – hosildor, beg‘ubor – g‘uborsiz, tilchi – tilshunos.      
2- ilova 
 
128-mashq.  O‘qing.  Mustaqil  so‘zlarni  morfemalarga  ajrating:  o‘zak  va  shakllarni 
(modal funktsional shakl va so‘z o‘zgartish shakli) ko‘rsating. 
 
N a m u n a: ko‘zlarini — ko‘z/lar/i/ni — so‘z o‘zgartish shakli; jilmayib — jilmay/ib 
— modal shakl. 
1. Kampir ko‘zlarini ochdi va ro‘parasida jilmayib turgan yigitga tikildi. (H. N.)      2. 
Qunduz  universitetning  uchinchi  kursida  o‘qir,  uning  maqsadi  hayvonot  dunyosini 
o‘rganish, shu sohada ilmiy ish bilan shug‘ullanish ekan. (J. Abd.) 
 
129-mashq.  O‘qing.  Mustaqil  so‘zlarni  morfemalarga  ajrating;  o‘zak  va  affikslarini 
belgilang; affikslarning turini ayting. 
 
To‘lishgan  oy  shuъlasida  qor  qoplagan  vodiy  kumushdek  yarqirardi,  faqat  o‘rtadagi 
daralarni  qop-qora  soya  bosgandi,  leknn  u  yerda  ham  qor  dam-badam  kuyadori  singari 
yalt-yalt  qilib  turardi.  Qarag‘ay  shoxlaridagi  qor  uyumlari  hamlaga  hozirlanib  turgan 
yirtqich  hayvonlarga  o‘xshardi.  Uzoqda  elektrostantsiya  dvijogi  gupillardi:  uning 
shovqini shamol esgandagina eshitilardi. (Yu. Semyonov.) 
130- mashq. Gaplarni o‘qing, ajratib ko‘rsatilgan so‘zlardagi so‘z yasovchi affikslarni 
belgilang va qanday negiz yasaganini ayting. 
 
1. Ular raisning o‘tkir, jonli, goh piching, goh tashvish va hazil bilan tovlangan so‘zlarini, 
dadil  fikrlarini  diqqat  bilan  tinglashar,  o‘z  takliflari  bilan  to‘ldirishar,  gali  kelganda  ochiq 
eъtiroz  qilishar  edilar.  (O.)  2.  Qishki imtihon  kunlari  yaqinlashgandi, dars  tayyorlash  uchun 
kechqurunlari  fakulьtetga  kelishga  to‘g‘ri  keldi.  (A.  Q.)  3.  Bu  birinchi    bo‘linma  komandiri 
okopga  yetib,...  qatъiy  ovozda  so‘radi.  (F.  Niyoziy.)  4.  O‘ktamning  sal  suzuk  ko‘zlari  endi 
beixtiyor ravishda hovlida aylanib qoldi. (O.) 5. Ko‘p ham o‘tmay so‘radi shoh: “Qani mening 
shoh qizim, Hayotimning suyanchig‘i, yupanchim ham yolg‘izim?” (SH. Rustaveli.)