1- mavzu. Kursning maqsadi va vazifalari. Yerning shakli va o’lchamlari (2 soat) Reja

Geodeziyaning topografik plan olish nazariyasi va praktikasi bilan shug’ullanadigan 

soxasi topografiya deb ataladi. 

Topografik  karta  va  planlar  tuzishda  aviatsiya  va  fotografiyaning  keng  ishlatilishi  tufayli 

Geodeziyada fototopografiya va aerofototopografiya degan soxalar xam vujudga keldi. 

Yerning  sun'iy  yo’ldoshlarini  geodezik  maqsadlarda  kuzatishda,  geodezik  tayanch 

shaxobchalarini  barpo  etishda  yer,  yuzidagi  nuqtalarning  geografik  koordinatlarini  aniqlashda 

Geodeziya astronomiya faniga tayanadi. 

Yerning shaklini o’rganishda va kattaligini aniqlashda Geodeziya gravimertriya, geologiya, 

geofizika va boshqa fanlarga oid ma'lumotlardan foydalanadi. 

Biror  territoriyani  topografik  kartada  geografik  jixatdan  to’gri  tasvirlash  uchun 

territoriyaning geografik landshaftini o’rganish, buning uchun esa geografiya, geomerfologiya va 

boshqa fanlarning asosini bilish zarur. 

Ma'lumki,  geodezik  o’lchash  natijalari  matematik  jixatdan  analiz  qilinadi  va  qayta  ishlab 

chiqiladi; bunda Geodeziya matermatika faniga tayanadi. 

---

Geodezik  asboblarni  yaratishda  fizika,  mexanika,  elerktronika  va  boshqa  fanlar  soxasida 

erishilgan yutuqlardan foydalaniladi va xokozo. 

O’z navbatida boshqa fanlar Geodeziya fani yutuqlaridan foydalanadi. M: yerning shakli va 

kattaligi to’grisidagi ma'lumotlar astronomiya, geografiya, geologiya, geofizika va boshqa fanlar 

uchun juda xam kerakdir. 

 

Geodeziya — grekcha  so’zdan  olingan  bo’lib,  „yer  bo’lish“  degan  ma’noni  bildiradi. 

Topografiya- grekcha topos-joy va grafro-tasvirlash degan ma’noni bildiradi  

Fan  va  ilm  nuqtai  nazardan  qaralganda  Geodeziya  va  topografiya  –  bu  yer  ustida 

o’lchashlarni bajarish, Yerning shakli va uning o’lchamlarini aniqlash, yer bo’laklarini karta, plan 

va  profillarda  tasvirlash  hamda  turli  geodezik  va  topografik  masalalarni  hal  etish  to’g’risidagi 

fandir.  

Yer  quruqlik  qismining  tabiiy  yuzasi  turli  relef  shakllaridan  (T

OF

,

 

tepaliklar,  vodiylar, 

tekisliklar)  va  gidrografik  elementlardan  (okean,  dengiz-ko’l  va  daryolardan)  tashkil  topgan. 

Bulardan  tashqari  tuprok,  usimlik  va  insonning  faoliyati  natijasida  vujudga  kelgai  axoli 

yashaydigan joylar (kishloklar va shaharlar) hamda aloqa yo’llari mavjud 

Geodeziya  fanining  vazifalari  ilmiy  va  ilmiy  –  texnikka  bo’linadi.  Bosh  ilmiy  vazifasi 

Yerning  shakli  va  o’lchamlari  hamda  uning  tashqi  gravitatsiya  maydonini  aniqlashdan  iborat. 

Geodeziya’ni ilmiy – texnik va amaliy vazifalari turli bo’lib, ulardan eng asosiylari quydagilardir:  

- yer sirtidagi ayrim nuqtalar o’rnini tanlangan kordinatalar sistemasida aniqlash; 

- turli maqsadlar uchun,  batafsil va aniqliq joy plani va kartalarini tuzish; 

-  yer  sirtida  turli  ko’rinish,  xarakter  va  aniqliqdagi  inshoatlarni  loyihalash,  qurish  va 

foydalanish uchun zarur geodezik o’lchashlarni bajarish; 

- davlat (mamlakat) mudofasi maqsadlarini geodezik ma’lumotlar bilan ta’minlash.