DoroI diplomatiyasi. Doro I o’zidan oldin o'tgan shoxlar — Kayxisrov va
Qumbiz siyosatINI davom ettirib,
u Eronni boshqa hamma mamlakatlar ustidan
qurol kuchi bilan xukmronlik qila oladigan eng qudratli davlatga aylantirishni o’z
oldiga maksad qilib qo’ygan. Kayxisrov xind ikush atg’ofida va Kobo’l vodiysida
yashagan xind qabilalarINI, jumladan, kandaxor qabilasINI buysundirgan edi)
Eron davlati sostaviga kirgan qabilalar va o’lkalar orasida shu qabilalar bo’lgani
Doro ham o’zining katta Bexistun yozuvida eslatib utadi. Doro Sulaymon
tog’larINIng etaklaridan to xind darssiga kadar cho’zilgan joydagi tekislikni
aloxida satroplikka aylantirgan bo’lsa kerak. Doro xatto greq tarixchilariga ham
yaxshi ayon bo’lgan xind oltINIni izlab Xipdistonning juda ichkarisiga kirib borish
niyatida X,ind daryosINIng okimINI va bu daryoning ku yiladigan joyidan to Kizil
dengizgacha cho’zilgan dengiz yu lINI tekshirish uchun kariyalik Sqilak
qumondonligi ostida flot yuborgan. Doro o’z davlatining sharqiy chegaralarida
Eron ta’sirINI mustaxkamlash va xatto SHimoliy xind iston yerlariga kirib olishga
xarakat qilganligi shundan ham ku rINIb turadi.
Dengiz kommunikaqiyalari pg’oblemasi Doroning tashki"' siyosatidan muxim
o’rin tutgan. Doro turri dengiz yo’li or xali Misrni Mesopotamiya va Eron bilan ya
xind an borlash uchun, fir’avn Nexoning Nil daryosidan to Kizil dengizgacha qanal
xazish yo’zasidan boshlagan katta ishINI tamomlaydi. Suvaysh qanali buyida
toshga uyilib yozilgan xatda Doro rurur bilan bunday deydi: «Men forsdan chiqqan
Eronlik man... Misrni olgach, qanal kazittirishga kag’or berdim; bu qanal Pirava
(ya’ni Nil— V. A.) daryosidan chikarilihb, Misrning ichidan oqib utib, Eron dan
boshlanadigan dengizgacha boradi: so’ngra bu qanal men aytgandek qilib kazildi
va Misrdan chiqqan kemalar bu qanal orkali mening ig’odam yicha Eron ga karab
yuradigan bo’ldi baktriyaliklar va saklar bilanSak qabilalari jangchilari.
Persepoldan topilgan bo’rtma rasm.chilar bilan ko’rashgan, urushgan, nixoyat, u
O’rta Osiyodagi massaget qabilalari bilan qattik jaig paytida Yaksart (Sirdaryo)
daryosINIng bir rayonida halok bo’lgan. Saklar ' urnashgan ba’zi bir o’lkalar xar
xolda Doro podsholik taxtiga utirmasdan avval uruishb— olingan i.bo’lsa
kerak.SHog’o I zamo nidagi Eron davlati sootaviga kirgan o’lkalar xatida Xor az
m. Bak triya, Sugdiyona va saklar iing birmuncha qabilalari eslatib utiladi. O’rta
Osiyoning saklar urnash gan o’lkalarida Eron xo kimiyatINI o’zilkesil mus :
tahkamlash uchunDDoro I eramizdan av. 517 yilda 'saklarga karshi katta yurish
qilgan bo’lsa kerakh Bexistun yozuvINIng so’nggi gasvirlaydi: ―SHox Doro
Eron ning shimolida joylashgan mamlakatlar Doroni ay niqsa kiziktirgan.
Kayxisrov ham shimolisharqdagi kuchmanqismida Doro bupi qo’yidagicha
ayturki: saklar qo’shINI bilan birga men saklar yurtiga bostirib bordim; ul. saklar
yurti daryoning u tomoiida bo’lib, alarning o’zi chukki kalpoq kiyib yurur erdilar.
Olqissa men daryoga kemalardan ko’prik qilib, ushal ko’prik orkali saklar yurti
ichkarisiga kirib bordim va ularni yer bilan yakson qildim. Saklar qo’shINIning
boshliklaridan birlarINI asir oldim, boshqa birlarINIng oyoqqullarINI bog’lab
mening xo’zurimga keltirdilar; shu lar ichida ularning kattasi — Skunxa nomli
odamni ham tutib, quloyogINI .bog’lab menin rimga keltirgan edilar. Men u3
xoxishim birlan saklar yurtiga yangi boshlik ta yin qildim. SHundan so’ng,
mamlakat mening qulimga kirdi», Saklarga karshi qilingan bu xarbiy yurish
vaqtida Doro Amudaryo bilan Sirdaryoning etak tomonlariga, shuningdek apasiak
qabilasi urnashgan o’lkalargacha yyetib borgan, deb aytish mumkin. Garchi Doro
sak qabilalari ustidan bir necha g’alabalarga erishgan va xatto ularning
yo’lboshchilaridap birINI (Skunaxani) asir qilib olgan bo’lsa ham (uning ras mi
keyinchalik Bexistun koyasidagi soxta podsholar rasmlari katog’iga kushib
qo’yilgan), bari bir Doro O’rta Osiyodagi sak qabilalarINI batamom o’ziga
buysundira olmagan. SHuning uchun ham Doro I janubiy K°ra dengiz bo’ylaridagi
o’lkalarda yashagan yevropalik skiflarga qarshi juda katta xarbiy yurish qilgan
(eramizdan av. taxm 512 y.)
