1- mavzu: Kirish. Qadimgi sharq tarixi manbashunosligi Reja

Qulchilikning asosiy manbai urushlar bo’lgan. Nubiya va Suriyadagi boskinchilik urushlari vaqtida Misr qo’shinlari juda ko’p asir olganlar va bularni, odatda, qulga aylantirganlar. Bu qullar podshoning va ibodatxonalarnnng xo’jaligida, shuningdek yirik quldorlarning mulklarida ishlagan. Quldorlar qullarga ish xayvonlari deb qaraganlar va ularni xayvonlarni sanagandek bosh xisobida sanaganlar. Masalan. o’sha vaqtdan qolgan bir xujjatda: «Men unga amu (osiyoliklar — V. .4.) qabilasidan bo’lgan 4 bosh qul topshirdim» deyiladi. O’sha davrda aristokratlar qullarni va xayvonlarni mulkning asosiy turi deb xisoblaganlar. Sinuxetning xikoyasida (bu xikoyada o’sha zamondagi xayot va maishiy turmush jonli qilib ta’riflangan) badavlat kishi mulkining asosiy turlari «qullar va poda» deyiladi. O’rta Pod­sholik davrida mamlakatda qullar sonnning ko’payganligiga Kaxundagi qazishlar vaqtida topilgan ko’pdan-ko’p rasmiy xujjatlar ham guvoxlik beradi. Bu xujjatlar orasida statistika ro’yxatlarining parchalari bo’lib, ularda erkak kishilar va ularning ixtiyoridagi erkak va ayol qullar birma-bir sanab ko’rsatilgan. Boshqa bir xujjatdan ko’rini- shicha, davlat amaldorlarga ularning ko’rsatgan xizmatlari uchun mukofot tariqasida erkak va ayol qullar bergan. Qabr ustiga quyilgan yodgorliklarning ko’pida, buqa suyayotgan yoki ovqat olib kelayotgan kishilar tasvirlangan va bular o’lgan kishilarning qullari deb yozib quyilgan. O’sha zamonning adabiy asarlarida qullar ko’p tilga olinadi. Masalan, «So’zamol dehqon qissasi» da bir dehqonning to’g’onda bir katta aristokratning qullarini uchratgani to’g’risida gapiriladi.