1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

4.  Tashqi  iqtisodiy  aloqalar  tushunchasi
.  Tashqi  iqtisodiy 
munosabatlar  xalqaro  hamkorlikning  eng  muhim  sohalaridan  biri 
hisoblanadi. Zero, har qanday davlat, qay darajada taraqqiy etganligidan 
qatiy  nazar,  tashqi  iqtisodiy  aloqalarsiz  to„laqonli  tarzda  yashashi 
mushkil.  Chunki,  jahon  miqyosida  ishlab  chiqarilayotgan  buyum-
mahsulotlarning  turi  behisob.  Tabiiyki,  birorta  davlat  ularning 
hammasini  o„zida  ishlab  chiqarish  imkoniyatiga  ega  emas.  Ayrim 
hollarda  esa  mahsulotlarning  ba‟zi  turlarini  o„zida  ishlab  chiqargandan 
ko„ra boshqa mamlakatlardan olib kelish afzalroq va foydaliroqdir. 
 Turli  mamlakatlar  bilan  iqtisodiy,  ilmiy-texnika  va  madaniyat 
aloqalarining tobora takomillashib borishi, ayrim tarmoqlarni zamonaviy 
texnika  va  texnologiya  bilan  qurollanishiga,  yer  suv,  qazilma  boyliklar 
va mehnat resurslaridan samara bilan foydalanish imkonini yaratadi. 
O„zbekston  tobora  nafaqat  jahon  siyosati,  balki  jahon 
iqtisodiyotiga tez kirib bormoqda va qator mamlakatlar bilan savdo-sotiq 
aloqalarini o„rnatish va rivojlantirishga intilmoqda.  
Hozirgi  davrda  xalqaro  mehnat  taqsimotida,  tashqi  iqtisodiy 
aloqalarini  samarali  yo„lga  quyish  va  kengaytirishda  faol  ishtirok  etish 
uchun respublikada katta imkoniyatlar mavjud. 
O„zbekiston  Respublikasi  bilan  savdo,  iqtisodiy  aloqalar  olib 
boruvchi  mamlakatlar  ro„yxati  tobora  kengayib  bormoqda  va  ularning 
soni  140  tadan  ortib  ketdi.  Bunday  mamlakatlar  qatoriga  Buyuk 
Britaniya,  AQSH,  Germaniya,  Shveysariya,  Turkiya,  Niderlandiya, 
Belgiya,  Italiya,  Fransiya  kabi  uzoq  xorij  davlatlari  kiradi.  Mustaqil 
davlatlar  hamkorligi  tarkibidagi  mamlakatlar  bilan  olib  boriladigan 
iqtisodiy  aloqalarda  esa  Rossiya,  Qozog„iston  va  Ukraina  katta  o„rin 
egallaydi. 
Mamlakatda  tashqi  iqtisodiy  aloqalarni  rivojlantirish  va  tartibga 
solish  maqsadida  tashqi  iqtisodiy  aloqalar  agentligi,  tashqiiqtisodiy 
aloqalar milliy balki, bojxona qo„mitasi tuzildi.  
Ko„p  yillar  O„zbekistonning  xorijiy  mamlakatlar  bilan  olib 
boriladigan  iqtisodiy  aloqalarida  eksport  hajmiga  nisbatan  import 
hajmining  salmog„i  ortiqroq  bo„lib  kelgan  bo„lsa  endilikda  bu  borada 

---

 
 
203 
203 
ijobiy  o„zgarishlar  ruy  bermoqda.  Respublikaning  tashqi  savdo  oboroti 
1999  yili  6246,5  million  AQSH  dollariga  teng  bo„ldi.  Shundan  eksport 
3235,8 mln. dollar va import 3110,7 mln. dollarni tashkil etdi. 2000 yil 
natijalariga ko„ra eksport hajmi yanada ortdi va bu boradagi ijobiy saldo 
317,6 mln. AQSH dollariga teng bo„ldi.