1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

2. Qishloq xo„jaligini joylanishi va  rivojlanishiga ta‟sir etuvchi 
omillar. 
Zaminning 
biron-bir 
burchagida 
qishloq 
xo„jalik 
bilan 
shug„ullanmaydigan  mamlakat  bo„lmasa  kerak.  Respublikamiz  uchun 
qishloq  xo„jaligi  milliy  iqtisodiyotning  ustivor  yo„nalishlaridan  biridir. 
U  mamlakatda  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulotning  deyarli  uchdan  bir 
qismini beradi. 
Qishloq xo„jaligi oziq-ovqat mahsulotlari, shuningdek, oziq-ovqat, 
to„qimachilik va boshqa sanoat tarmoqlariga xom-ashyo yetkazib beradi. 
Hozirgi  zamon  qishloq    xo„jaligi  geografiyasi  ko„pgina  omillar 
ta‟siriga  bog„liq:  iqtisodiy,  tabiiy  va  siyosiy.  Qishloq  xo„jaligining 
joylanishiga  tabiiy  sharoit  katta  ta‟sir  ko„rsatadi.  Uning    rivojlanishi 
uchun yorug„lik , issiqlik, namlik va tuproqda ozuqa moddalari bo„lishi 
zarur. O„zbekistonning agroiqlim resurslari holati uni materikning ancha 

---

 
 
183 
183 
ichkarisida  joylashgan  geografik  o„rni  hamda  murakkab  yer  yuzasi 
relefining  tuzilishiga  bog„liq.  Shu  jihatdan  uning  iqlim  sharoiti  qishloq 
xo„jaligini barqaror rivojlantirishga qodir. 
O„zbekitstonning  agroiqlim  ko„rsatkichlari  (jumladan,  yog„in-
sochin va uning miqdori, tushish muddati, havo haroratining yillik ijobiy 
va foydali ko„rsatkichlari)  yer sirtiga quyosh nuri tushish burchagining 
kattaligi ziroatchilikni rivojlantirish uchun kuchli omil bo„lib maydonga 
chiqadi. Ziroatchilik qilinadigan barcha vodiy va vohalarda, ko„p yillik 
meteorologik ko„zatishlarga qaraganda, quyosh yog„dusi davomiylik yil 
davomida o„rtacha 2500 – 3000 soat gacha boradi. 
Serquyosh  O„zbekiston  janubiy  mamlakatlarga  xos  bo„lgan 
qimmatbaho  ziroatchilik,  bog„dorchilik  va  uzumchilik,  shuningdek, 
o„simliklarning  o„sish  o„zoq  bo„lgan  (vegetatsiya)  muddati  hamda 
quyoshli kunlarni talab qiladigan subtropik mevalar yetishtirishni tabiiy 
issiqlik yordamida rivojlantirishning juda katta imkoniyatlariga ega. 
Issiqlik  resurslari  turli  xil  ziroatchilikni  joylashtirish,  ulardan 
yuqori  hosil  olish  va  tabaqalashtirib  rivojlantirishga  bevosita  ta‟sir 
ko„rsatadi.  Shu  jihatdan  yillik  havo  haroratining  ijobiy  va  foydali 
ko„rsatkichlari shuningdek, sovuq bo„lmaydigan kunlar muddati amaliy 
ahamiyatga molikdir. 
Qishloq  xo„jaligidagi  mehnat  jarayoni  va  uning  natijasiga  tabiiy 
sharoit sanoatidagiga qaraganda ancha ko„proq ta‟sir ko„rsatadi. Qishloq 
xo„jaligining  rivojlanish  darajasi  sarf  qilingan  mehnatning  miqdori  va 
sifatiga,  mashina  va  o„g„itlardan  foydalanish  darajasiga  qarab 
belgilanadi. 
Agar 
qishloq 
xo„jaligi  mahsulotlarini  yetishtirish  ekin 
maydonlarini  kengaytirish  va  chorva  mollarini  sonini  oshirish  hisobiga 
ko„paysa,  bunday  qishloq  xo„jalik  ekstensiv  xo„jalik  deyiladi.  Buning 
uchun aksincha, qishloq xo„jalik xo„jaligi mahsulotining hajmi maydon 
birligiga  agrotexnika  vositalaridan  ko„proq  foydalanish  yoki  chorva 
mollarining ko„proq mahsuldor zotlarini yaratish hisobiga oshsa, bunday 
qishloq xo„jaligi intensiv xo„jalik deb ataladi. 
O„zbekiston qishloq xo„jaligini rivojlantirishning intensiv yo„lidan 
borishi  katta  ahamiyatga  egadir.  Hozirgi  vaqtda  mamlakatimizda 
mexanizatsiya,  elektrlashtirish  va  kimyolashtirish  qishloq  xo„jaligini 
yanada  rivojlantirish  va  intensivlashtirishning  asosiy  yo„li  bo„lib 
hisoblanadi. 
3