|
O„zbekiston Respublikasi hududlari bo„yicha aholi tug„ilishi,
o„lim va tabiiy ko„payishi (har ming kishi hisobiga)
1990
1995
2001
to„g„il
ganlar
soni
o„lganlar soni
tabiiy
ko„payish
to„g„ilga
nlar
soni
o„lgan
lar
soni
tabiiy ko„payish
to„g„ilga
nlar
soni
o„lganla
r soni
tabiiy
ko„payis
h
O„zbekiston
Respublikasi
33,7
6,1
27,6
29,8
6,3
23,5
20,4
5,3
15,1
Qorqalpog„iston
Respublikasi
36,0
6,5
29,5
25,6
6,4
19,2
21,7
5,9
15,8
Andijon
34,0
5,9
28,1
31,3
6,1
25,2
19,6
5,0
14,6
Buxoro
32,3
5,5
26,7
27,3
5,3
22,0
4,5
15,7
Jizzax
39,5
5,0
34,5
34,3
5,7
28,6
23,5
4,3
19,2
Navoiy
32,8
5,7
27,1
26,7
6,2
20,5
19,1
5,1
14,0
Namangan
37,5
5,7
31,8
33,8
5,8
27,2
20,6
4,7
15,9
Samarqand
36,7
5,9
30,8
33,4
6,2
27,2
22,5
5,0
17,5
Sirdaryo
34,6
6,1
28,5
27,3
5,8
21,5
21,4
5,3
16,1
Surxondaryo
41,9
5,4
36,5
37,2
5,6
31,6
22,8
4,3
18,5
Toshkent
29,6
6,6
23,0
25,7
7,1
18,6
18,0
6,3
11,7
Farg„ona
32,5
6,3
26,2
31,0
6,1
24,9
18,8
5,0
13,8
Xorazm
35,4
5,9
29,5
29,3
6,0
23,3
22,3
4,9
17,4
Qashqadaryo
39,5
5,0
34,5
36,2
5,0
31,2
24,2
4,4
19,8
Toshkent shahri
20,1
7,9
12,2
17,8
9,2
8,6
14,0
8,2
5,8
152
O„zbekistonning barcha hududlari ko„p millatli bo„lgan holda,
ularning nisbati turlicha nisbatan sanoatlashgan viloyat va shaharlarda
mahalliy xalqlardan tashqari boshqa millat vakillari ham ko„p
(Toshkent, Navoiy vilotyalari, Toshkent, Chirchiq, Angren, Olmaliq,
Zarafshon, Farg„ona va boshqa shaharlar).
Shu bilan birga Xorazm viloyati aholisi asosan bir millatli-deyarli
95 foiz aholi o„zbeklardan iborat. O„zbeklarning hissasi Toshkent shahri
va viloyati hamda Qoraqalpog„iston Respublikasida kamroq.
O„zbekistonda Qoraqalpoqlar ikkinchi tur aholi hisoblanadi.
O„zbekistonda taxminan 450 ming qoraqalpoq millati mavjud. Ularning
aksariyati (95 foiz) Qoraqalpog„iston Respublikasida joylashgan.
O„zbekistonda qadim Turon zaminning tub xalqlaridan tojiklar (1
mln. ga yaqin) umumiy aholining 4,7 foizini tashkil qilib, ular asosan
Samarqand, Namangan, Suxondaryo va Farg„ona viloyatlarida
joylashgan. Undagi tashqari, qozoqlar (4,1 foiz), qirg„izlar (0,9 foiz),
turkmanlar (0,6 foiz) mavjud bo„lib, O„zbekistonda jami aholi sonidan
tub xalqlarning ulushi 83,8 foizni tashkil qiladi.
Mustamlakachilik yillarida mamlakatimizga ko„pgina slavyan
xalqlarining vakillari kirib keldi. Shulardan eng ko„pi ruslardir. Ruslar
bilan birga yurtimizga ukrainalar, beloruslar, polyaklar, cheklar,
slovyanlar, bolgarlar ham kirib keldi. Shu tariqa, mamlakatimiz aholisi
tobora ko„p millatli bo„lib bordi.
Aholining jinsiy va yosh tarkibi muhim demografik ko„rsatkich
hisoblanadi. Bunda mehnat resursining, maktabgacha va maktab
yoshidagi bolalarning, nafaqaxo„rlarning hozirgi va kelajakdagi soni
ayniqsa, ahamiyatlidir. Aholining jinsiy va yosh tarkibi istiqbolni barpo
qilish uchun ham zarur ko„rsakich.Mamlakatda aholining jinsiy va yosh
tarkibi ham ijtimoiy taraqqiyotning turli bosqichlarida ob‟ektiv
sabablarga ko„ra o„zgarib turadi. 1939 yilda o„tkazilgan aholi ro„yxati
ma‟lumotlari bo„yicha O„zbekistonda aholining 52 foizini erkaklar va 48
foizni ayollar tashkil qilgan edi. 1959 yilda esa, II-jahon urushi tufayli,
erkaklar salmog„i 48 foizga tushib qoldi. Umuman keyingi yillarda
aholining jinsiy tarkibi tenglashib bormoqda. Masalan, 2000 yil
ma‟lumotlariga ko„ra, jami aholi tarkibida erkaklar 12,2 mln., ayollar
12,3 mln, shaharliklar orasida ayollar ko„proq (50,7 foiz), qishloqlarda
esa jinslar o„rtasidagi farq deyarli sezilmaydi; erkaklar 49,9 va ayollar -
50,1 foiz.Mamlakatimizda tabiiy o„sishning yuqoriligi aholining yosh
tarkibiga katta ta‟sir ko„rsatib kelmoqda. Shuning uchun ham aholi
nisbatida yosh bolalar va o„smirlarning salmog„i katta. 1989 yilda
153
o„tkazilgan aholi qo„yxati ma‟lumotlari bo„yicha mamlakatimiz
aholisining 40,8 foizini 0-14 yoshdan bolalar va o„simliklar, 28,3 foizni
15-29 yosh yoshdagilar, ya‟ni umumiy aholining 69,1 foizni bolalar,
o„smirlar va mehnat qobiliyatiga ega bo„lgan yoshlar tashkil etgan.
Aholi yosh tarkibidagi yuqori ko„rsatkichlar mamlakat ishlab chiqarish
kuchlarini rivojlantirishning istiqbollarini belgilab beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
