1 – mavzu: hfx fanining asosiy tushunchalari mohiyati

    4. Sun`iy nafas berish va yurakni uqalash 

YUqorida keltirilgandk, jaroxatlanishlar asoratida inson orgaiizmi eng og’ir ahvolga 

tushib qolishi mumkin. Bunday xolatlarda nafasining va ba`zan yurak faoliyatining ham 

to`xtashi kuzatiladi, lekin hayot xali so`nmagan va xayot faoliyatini to`la tiklash imkoniyati 

bo`ladi. Biroz muddatdan keyin (5-6 minut) klinik o`lim biologik o`limga o`tishi mumkin. Ana 

shu muddatda shikastlangan kishiga zudlik bilan yordam berish (tiriltirish) shu ishni amalga 

oshiruvchi odamdan tajriba, tez va puxta ishlashni talab qiladigan murakkab va hal qiluvchi 

jarayondir. Birinchi navbatda bu jarayonda nafas va yurakning to`xtagan yoki to`xtamaganligi   

anikdanadi.   So`ngra   nafas   oldirish   va   yurak faoliyatini tiklash ishlari amalga oshiriladi. 

Nafasning tuxtashi. Nafas tovush boylamlarining spazmi, nafas yo`llariga begona 

narsalarning tiqilib kolishi, tilning xalqumga kelib qolishi va shu kabilar oqibatida o`pkaga 

havo tushishi qiyinlashuvidan ruy bsradi. 

Nafas   olishi  to`xtagan  odamni dastlabki 5 daqiqa davomidagina xayotga kaytarish 

mumkin. 

         Nafas oldirish usuli bemor bo`lgan sharoitlar va nafas olishning to`xtash sababiga ko`ra 

tanlanadi. 

Sil’vester usuli. Bemor chalqancha yotkiziladi. Bemorning bilak kafti ustidan 

ushlanib, kuch bilan yukoriga ko`tariladi, so`ngra ko`llarni kukrak kafasiga zushiriladi va u 

kattiq bosiladi. Minutga 14-15 marta shunday harakat qilinadi. 

SHoller usuli. Qovurga yonlarini qo`llar bilan yon tomonga cho`ziladi, so`ngra 

qisiladi. 

Ogizdan og’izga yoki og’izdan burunga havo puflash usuli sun`iy nafas oldirishning 

eng ta`sirchan oddiy usullaridan hisoblanadi. 

Sun`iy nafas "og’izdan og’izga" yoki "og’izdan burunga" berilishi mumkin. Bu 

usullar boshka usullarga nisbatan samarali usul hisoblanadi. Unda jarohatlangan shaxsning 

o`pkasiga boshqa usullarga nisbatan 4 barobar ko`p xavo yuboriladi. 

Sun`iy nafas berishdan oldin jaroxatlangan shaxs elka tomoni bilan yotqizilishi, 

undagi siqib turgai kiyimlar, galstuk, sharf va shu kabilar echilishi, og’iz ko`piklardan 

tozalanishi kerak. Agar og’iz kattiq yopik bo`lsa (tishlashib qolgan bo`lsa), ikkala ko`lning 

to`rt barmogini jaroxatlangan shaxsning boshi orkasiga qo`yib, ikkala bosh barmok bilan 

og’zini ochish kerak. Keyin chukur nafas olib, og’izni og’izga ko`yib, jaroqatlangan 

shaxsning burnini kisib kuchli havo puflash kerak. Xavo puflashda marli

g

 rumolcha yoki 

maxsus nafas olish trubkasidan foydalanish mumkin. Sun`iy nafas berish chastotasi minutiga 

10-12 marta bo`lishi kerak. 

YUrak faoliyatining to`xtatishi. YUrak faoliyatining to`xtashiga yo`l qo`ymaslik 

uchun sun`iy nafas oldirish bilan birga yurakni bevosita yopiq ukalanishi zarur.