1 – Ma’ruza. O’simliklarning fiziologik faol moddalari faniga kirish. Ma’ruza rejasi: O’simliklarning fiziologik faol moddalari fani predmeti, asosiy vazifalari, tarixi va hozirgi zamon yo’nalishlari

Organik kislotalar - Organik kislotalar o’simliklar tarkibida uchraydigan boshqa muhim birikmalar — uglevodlar va oqsillar kabi juda keng taqalgan moddalar hisoblanadi. Ular o’simliklarning hamma qismida: urug’i, bargi, ildizlarida, gulida va mevalarida uchraydi. Nordon mevalar tarkibida organik kislota­lar erkin holda va qisman nordon tuzlar sifatida uchraydi. Ba’zi o’simliklar bargida, masalan, rovoch, otquloqning barglarida va poyasida erkin organik kislotalar yoki ularning nordon tuzlari ko’p to’planadi. O’simliklarning turli qismlarida uchraydigan organik kislotalar miqdori bir xil emas. Urug’da ular 0,5% ga yaqin bulsa, barg va mevalarda 8—12% ni tashkil qiladi. Ular ayniqsa loviya doni, tamaki bargi, limon mevasi tarkibida ko’p tuplanadi.

Efir moylari - Ko’pchilik o’simliklar uzidan xushbuy hid tarqatish xususiyatiga ega. Bunday hidni efir moylar deb ataladigan va tar­kibida 5, 10, 15, 20 ta uglerod atomi bo’lgan birikmalar tutuvchi moddalar tarqatadi. Efir moylar, odatda, maxsus hujayralar yoki hujayralar tuplamida hosil buladi. Bunday hujayralar butun o’simlik buylab diffuziya holda tarqalgan ayrim bez xujayralaridan yoki ko’pincha barg va poyani qoplab oladigan bezli tukchalardan iborat. Bunday hollarda efir moylar hujayralarda bir yoki bir necha tomchi sifatida tuplanadi. Masalan, qarag’ay daraxtidan ajratib olinadigan smola daraxt pustlaridagi smola yullarini qoplab olgan hujayralarda hosil buladi.