1- ma’ruza mavzu: Statika. Asosiy tushunchalari va aksiomalari. Bog’lanishlar va bog’lanish reaksiyalari. Reja

Erkin, qisman erkin va mutloq erksiz jismlar.
Agar berilgan qattiq jism unga tasir etayotgan kuchlar tufayli, fazoning ixtiyoriy tomoniga harakat qilaolsa bunday jism erkin jism deyiladi.Masalan, temir yo`l vagoni faqat shu temir yo`l bo`ylab harakat qilaoladi xolos, egri trubkaning ichida joylashgan sharcha faqat shu trubkaning ichi bo`ylab harakat qialoladi xolos, yani ularning erkinligi chegaralangan.

3. 
   Bog`lanish, ularning turlari va bog`lanish reaktsiyalari.
   

Erkin jismda bog`lanish bo`lmaydi, shu sababli u xohlagan tomonga harakat qilaoladi. Shuning uchun shu qattiq jismlarning erkinliklarini chegaralovchi boshqa jismlarni bog`lanishlar deyiladi.
Agar jism o`zining erkinligini chegaralovchi boshqa jismga, yani bog`lanishga nisbatan biror kuch bilan tasir etsa, o`z o`rnida bog`lanish hisoblangan boshqa jism ham unga aks tasir ko`rsatadi, shu aks tasir kuchini bog`lanish reaktsiyasi deyiladi. Yani bog`lanish reaktsiyasi ham kuch vektori bo`lib, ushbu kuch faqat aks tasirsifatidagina mavjud bo`ladi, agar jism bog`lanishga kuch tasir etmasa, yani bog`lanish olib tashlansa uning reaktsiyasi ham nolga teng bo`ladi.
Yuqoridagilarga asosan kuchlarni endi ikki guruhga ajratamiz, bog`lanishlar bormi yo`qligidan qatiy nazar jismga tasir etuvchi kuchlarni aktiv kuchlar deyiladi, masalan, og`irlik kuchi, bog`lanishlarning jismga ko`rsatadigan aks tasir kuchlarini reaktsiya kuchlari deyiladi.

1.7-shakl
Bog`lanishlarning turlari juda ko`p, shunga ko`ra ularning reaktsiyalari ham turlicha bo`ladi, reaktsiyalarining son qiymatlarini har bir masaladagi tasir etayotgan kuchlar sistemasiga bog`liq ravishda aniqlanadi, lekin shu bog`lanishlarning reaktsiya kuchlari vektorlarining yo`nalishlari har doim bir xil bo`ladi.
Shuning uchun bog`lanishlarning reaktsiya kuchlarini yo`nalishlarini qanday qilib aniqlashni ko`rib o`taylik.
1) Silliq yassi yuzadan iborat bog`lanish (1.7 b- shakl).
Silliq yassi yuzali bog`lanish deb, shunday yuzaga aytiladiki uning ustida turgan, yoki unga suyanib turgan jismga hechqanday ishqalish kuchi tasir etmaydi. SHu sababli bunday tekislikdan iborat bog`lanishlarning reaktsiyalari hardoim, shu tekislikka normal (perpendikulyar) holda yo`nalgan bo`ladi.

2.