1- ma'ruza. Kirish. Tinchlik va qo`zg`alish potensiallari. Neyronlararo aloqalar. Markaziy nerv tizimi

 

 

 

Harakat potensialining o‘lqinsimon tarqalishi. 

 

 

Tormozlanish. 

Ba'zi  bir  ta'sirotlar  hujayralarda  manfiy  reaksiyalarni,  masalan,  moddalar 

almashinuvi va o‘sishning sustlashishini, qo‘zg‘aluvchanlikning kamayishini sodir 

qilishi mumkin. Bular tormozlanish reaksiyalaridir. 

---

Tormozlanish  alohida  olingan  nerv  jarayoni  bo‘lib,  u  qo‘zg‘alishdan  farqli 

ravishda bir neyrondan ikkinsisiga yoki neyronning o‘simtalari bo‘ylab siljimaydi. 

U  mahalliy  nerv  jarayoni  hisoblanib,  alohida  olingan  neyronlarni  egallab  olgan 

bo‘ladi.  Tormozlanish  hodisasini  ilk  bor  yurakka  keladigan  adashgan  nervni 

qitiqlash  natijasida  uning  faoliyatida  susayish,  yoki  yurak  urishining  to‘htab 

qolishini  aniqlash  bilan  ochilgan.  Markaziy  nerv  tizimida  esa  tormozlanish 

jarayonini  o‘rganish    I.M.sechenov  nomi  bilan  bog‘liq.  U  bu  boradagi  o‘z 

kashfiyotini 1862 yilda e'lon qilgan. 

Markaziy nerv tizimida tormozlanish jarayonini o‘rganish I.M.Sechenov nomi 

bilan  bog‘liq.  U  bu  boradagi  o‘z  kashfiyotini  1862  yilda  e'lon  qildi.  Unga  ko‘ra 

baqada  oyoqlar  bukilish  refleksining  yashirin  vaqti,  yoki  qitiqlagich  ta'sir 

etganidan  keyin  javob  reaksiyasining  hosil  bo‘lishi  (oyoqning  bukilishi)  uchun 

ketgan vaqt, qo‘shimcha qitiqlagich  – osh tuzining kristallini ko‘rish bo‘rtiqlarini 

ustiga  qo‘yilganidan  keyin  cho‘ziladi.  Agar  osh  tuzi  kristalli  olib  tashlanib  miya 

kesilgan  joyi    fiziologik  eritma  bilan  yuvilsa  refleks  vaqti  yana  oldingi  holatiga 

qaytadi  (odtda  baqaning  bukilish  refleksi  orqa  miya  refleksi  hisoblanib,  uni 

o‘rganish  uchun  bosh  miya  ko‘rish  bo‘rtiqlari  sadhidan  kesib  tashlanadi).  Bu 

hodisaga  ko‘ra  I.M.Sechenov  bosh  miyada  oraliq  miya  reflekslarini 

tormozlaydigan  nerv  markazlari  mavjud,  ularni  qitiqlash  yuqoridagi  natijaga 

(bukilish  refleksining  tormozlanishiga  olib  keladi)  olib  keladi  degan  xulosa 

chiqaradi.  I.M.Sechenovning  ushbu  kashfiyoti  MNT  fiziologiyasida  Sechenov 

tormozlanishi yoki markaziy tormozlanish deb ataladi. 

Tormozlanish tufayli MNT ayni vaqtda ahamiyasiz bo‘lgan ta'sirotlarga javob 

bermaydi,  nerv  markazlarida  impullslar  tartibga  solinadi,  a'zolar  faoliyati 

boshqariladi.  Shunga  ko‘ra  tormozlanish  katta  biologik  ahamiyatga  ega  bo‘lib, 

organizm faoliyatida muhim rol o‘ynaydi.