1- maruza Kirish. Ekologiya kursi, vazifasi, maqsadi, tuzilmasi va tarixi, fanni o‘rganish usullari. Tabiatni muhofaza qilishning ilmiy nazariy asoslari. Populyatsiyalar va ekotizimlar ekologiyasi. Reja

3.2    Ekologik  omillar,    klassifikatsiyasi,  moslashish. 

Omillar  atamasi  bilan  muhit,  atrofdagi 

organizm yoki ularning jamoasini sharoit va elementlarining vaqt va makonda dinamik xilma-xilligi 

tavsiflanadi.  Omil-jarayon  yoki  uning  sharoitini,  jarayoniga  ta‗sir  etuvchi  harakat  kuchini  yoki 

qandaydir jarayon hodisaning mavjudlik shart-sharoitini ifodalaydi. 

 

    Ekologik omil – muhitning har qayday elementi (yoki sharoiti) bo‘lib, tirik organizmlarning hech 

bo‘lmaganda  bir  rivojlanish  fazasiga  bevosita  yoki  bilvosita  ta‗sir  ko‘rsatish  qobiliyatiga  ega. 

Ekologik  omilga  nisbatan  tirik  organizmlar  moslashishiga  harakat  qiladi.  Ekologik  omillar  odatda 

ikki  turkumga  bo‘linadi:  jonsiz  (abiotik)  tabiat  omillari,  jonli  (biotik)  tabiat  omillari.  Muhitning 

ekologik omillarini batafsil tasniflash I.N.Ponomaryova (1978) tomonidan taklif etilgan. Bu taklif 3.1 

jadvalda keltirilgan. 

 

Ba‗zi  mualliflar  antropogen  omillarni    alohida  turkumga  ajratishadi  (ularning  muhimligi  va 

o‘ziga  xosligidan  kelib  chiqib).  3.1  –jadvalda  keltirilgan  tasniflash  biogeotsenozni  ekotop  va 

biogeotsenozga hamda uning komponentlarini tuzuvchilarga bo‘lishga to‘liq mos keladi. 

---