1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

faoliyati 

4. Ekologik xarakat maqsadi va vazifalari 

 

 1.  Davlat ekologik siyosatini  amalga oshirishning yo‘llari va usullari.

  

1.

 

Atrof  muhitni  muxfaza  qilish  va  tabiatdan  foydalanish  bo‘yicha  davlat 

boshqaruv tizimini rivojlantirish.

 

2.

 

Normativ-xuquqiy tam’inlash va xuquq tizimini amalga oshirish. 

  

3.

 

Iqtisodiy va moliyaviy mexanizmlardan foydalanish.  

4.

 

Ekologik monitoring va informatsion ta’minlash. 

5.

 

Ilm-fan  yutuqlaridan  foydalanish,  innovatsion  texnologiyalar  bilan 

ta’minlash.  

6.

 

Ekologik ta’lim va tarbiya.  

7.

 

Davlat  ekologik  siyosatini  amalga  oshirishning  shartlaridan  bo‘lgan  

fuqorolik jamiyatini rivojlantirish.  

8.

 

Ekologiya bo‘yicha mintaqaviy siyosat.  

9.

 

Halqaro xamkorlik.  

2. Atrof muhitni muhofaza qilishning huquqiy asoslari 

O‘zbekiston  Respublikasi 

Konstitutsiyasida  belgilab  berilgan  huquqiy  normalar 

asosida mamlakatimizda atrof muhitni muhofaza qilish, aholi salomatligini himoya 

qilish,  tabiiy  resurslardan  samarali  foydalanishga  yo‘naltirilgan  ijtimoiy-iqtisodiy 

hamda ekologik siyosat yuritib kelinmoqda. 

      O‘zbekiston  Respublikasining  1992  yil  9  dekabrda  qabul  qilingan  “Tabiatni 

muhofaza  qilish  to‘g‘risida”gi  Qonuni,  mustaqillikning  ilk  davrlaridagi  birinchi 

yaxlit turdagi huquqiy hujjat hisoblanadi. Bugungi kunda respublikada atrof tabiiy 

---

muhitni  muhofaza  qilish,  tabiiy  resurslardan  oqilona  foydalanish,  ekologik 

xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha 20 dan ortiq muhim qonunlar va yuzlab qonunosti 

normativ hujjatlar qabul qilindi. 

      Qabul  qilingan  normativ-huquqiy  xujjatlar  ekologik  huquqbuzarlik  uchun 

yuridik    javobgarlik  –  bu  jinoiy,  ma’muriy,  intizomiy,  fuqarolik  qonunchilikda 

belgilangan  va  atrof  tabiiy  muhitni  muhofaza  qilish  me’yor  va  talablariga  rioya 

etmaslik, tabiiy resurslardan foydalanish shartlarini va tartibini buzganlik, aholining, 

mahsulot(xizmat)larning ekologik xavfsizligi talablarini bajarmaslik va atrof tabiiy 

muhitga  zarar  etkazganlik  holatlarida  qo‘llaniladigan  huquqiy  vosita  va  choralar 

yig‘indisidir. 

Ekologik  huquqbuzarlik  uchun  ma’muriy  javobgarlik  –  ma’muriy 

huquqbuzarlikni  sodir  etgan  fuqarolar  va  mansabdor  shaxslarga  qo‘llaniladigan 

yuridik javobgarlikning bir turi hisoblanib, u ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan 

shaxsni  qonunlarga  rioya  etish  va  ularni  hurmat  qilish  ruhida  tarbiyalash, 

shuningdek  ana  shu  huquqbuzarning  o‘zi  tomonidan  ham,  boshqa  shaxslar 

tomonidan  ham  yangi  huquqbuzarlik  sodir  etilishining  oldini  olish  maqsadida 

qo‘llaniladi. 

O‘zbekiston  Respublikasining  “Ma’muriy  javobgarlik  to‘g‘risida”gi 

Kodeksida, atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohasida 

39  tarkibdagi  huquqbuzarlik  uchun  ma’muriy  javobgarlikni  nazarda  tutuvchi 

maxsus bob ajratilgan. 

Jumladan,  quyidagi ekologik huquqbuzarlik uchun: 

- tabiatni muhofaza qilishga qo‘yiladigan standartlar, me’yorlar, qoidalar va 

boshqa me’yoriy-texnik talablarini buzganlik; 

- tabiiy resurslardan foydalanganlik, ifloslantiruvchi moddalarni tashlaganlik 

va chiqarganlik, chiqindilarni joylashtirganlik uchun belgilangan to‘lovlardan bosh 

tortganlik; 

- atrof tabiiy muhitni ifloslantirganlik; 

-  tabiatni  muhofaza  qilish  tadbirlarini  bajarmaslik  kabi  xolatlar  uchun 

belgilangan yuridik javobgarliklar yanada takomillashtirib borilmoqda.  

Davlat  ekologik  siyosatining  qonuniy  asoslarini  buzganlik  uchun  jinoiy 

javobgarlik

 

huquqiy javobgarlik tizimida muhim o‘rin tutadi. 

U atrof muhit va aholi salomatligiga qarshi, qonunga zid, jamiyat uchun xavfli 

harakat  (harakatsizlik),  aybli  va  jazoga  loyiq  xatti-harakatlarga,  ya’ni  ekologik 

jinoyatlarga nisbatan vujudga keladi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Jinoyat  Kodeksining  “Atrof  muhitni  muhofaza 

qilish  va  tabiatdan  foydalanish  sohasidagi  jinoyatlar”  nomli  XIV  bobida(193-

204moddalar)  12  tarkibdagi  ekologik  jinoyatlar  va  “Boshqaruv  tartibiga  qarshi 

jinoyatlar” nomli XV bobida bitta tarkibdagi jinoyat belgilangan. 

Davlatning  ekologik-huquqiy  siyosati  yo‘nalishlarini  hamda  ekologik 

qonunchilikning  o‘ziga  xos  tomonlarini  hisobga  olib,  ekologik  jinoyatlar  tizimini 

uch guruhga tasniflash maqsadga muvofiq bo‘ladi, ya’ni: 

-  atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish sohasidagi jinoyatlar; 

-  tabiiy resurslardan foydalanish sohasidagi jinoyatlar; 

-  ekologik xavfsizlik sohasidagi jinoyatlar. 

---