1 – mа’ruzа. Elektr o’lchash usullari va asboblari bo’yicha umumiy

O’zgatkichlarni ulanish sxemalari.

Magnitoelektrik sistemasidagi o’lchash mexanizmini o’zgaruvchan tok zanjirida ishlatish uchun diodli to’g’rilagichlarning asosan ikki xil, ya’ni bitta yarim davrli va ikkita yarim davrli to’g’rilanish bilan ulanish sxemasi qo’llaniladi.

Agar magnitoelektrik sistemasidagi asbob quyidagi 10.1 a – rasmda ko’rsatilgandek qilib, o’zgaruvchan tok zanjiriga ulansa, undan tokning faqat birinchi yarim to’lqini o’tadi (10.1 b – rasm ). Teskari tomonga qarab D₁ orqali toki o’ta olmaydi, lekin u ikkinchi diod (tarmoq) orqali o’tishi mumkin.

1. b)

1. 
   – rasm
   

to’g’rilagichli magnitoelektrik asbobning ko’rsatishi undan o’tadigan tokning o’rtacha qiymatiga proporsional bo’ladi

_{ } Bsw _I

2W

o`r
yoki

_{ } Bsw _I


,
2WK



bu yerda I – o’zgaruvchan tokning ta’sir etuvchi qiymati,

K_f = I/ I_o’r – sinusoidal tokning o’zgarish koeffitsienti.

Agar magnitoelektrik o’lchash mexanizmini zanjiriga 10.2 a – rasmda ko’rsatilganidek qilib, ko’prik sxemasi bo’yicha ulangan to’rtta diod tutashtirilsa, undan bir davr mobaynida tokning ikkita yarim to’lqini ham bir yo’nalishda o’tadi va asbobdan o’tayotgan tokning o’rtacha qiymati, ya’ni asbobning sezgirligi ikki marta ortadi

2. rasm

Bu holda magnitoelektrik asbob ko’rsatkichining og’ishi zanjiridagi tokning amplituda qiymatiga proporsional bo’lib, quyidagicha ifodalanadi:

_{ } Bsw _I

K_W

va ikkita yarim davrli to’g’rilanish sxemasi bo’yicha ulangan magnitoelektrik asbobning sezgirligi quyidagiga teng bo’ladi.



bu yerda S_I – asbobning sezgirligi.

 S_I I _,

To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblar kichik ya’ni millivoltlardagi va yuqori kuchlanishlarni hamda kichik va yuqori toklarni o’lchashda qo’llaniladi.

To’g’rilagichli magnitoelektrik asboblarda ishlatiladigan diodlarning to’g’rilash koeffitsienti [K_t = f (t^○, U, f)] temperaturaga, qo’yilgan kuchlanishga va chastota o’zgarishidan hosil bo’ladigan xatoliklar shunt qarshiligi, kondensator C, induktivlik g’altagini ulash bilan kompensatsiyalanadi.

To’g’rilagichli asboblarning afzalligi:

• 
  sezgirligi yuqori;
  
• 
  iste’mol quvvati kam. Ularning kamchiligi:
  
• 
  aniqligi aytarlik yuqori emas;
  
• 
  ko’rsatkishi o’lchanadigan kattalikning egri chizig’i shakliga bog’liq.
  

3.