1- кисм indd

2.3. Меҳнатнинг функциялари ва турлари
Меҳнат турли хусусиятларга эгалиги боис, қуйидаги
 қатор функцияларни ба-
жаради. Уларни умумлаштирган ҳолда қуйидагича гуруҳлаш мумкин (2.1-расм):
– меҳнат неъматлар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш жараёни 
сифатида;
– меҳнат жамият ҳаёт кечириши ва инновацион ривожланишнинг моддий 
шарти сифатида;
– меҳнат инсоннинг ўзи янги талаблар асосида ривожланишининг шарти 
сифатида;
– меҳнат фаолияти ходимнинг замонавий шаклланиш шакли сифатида.

---

II-боб. Меҳнат иқтисодиёти – меҳнат ҳақидаги фан
66
2.1–расм. Меҳнатнинг функциялари
Меҳнат ишлаб чиқаришнинг бир қисми бўлгани учун ишлаб чиқаришнинг 
мавжуд бўлишида, ишлаб чиқариш фаолиятида иштирок этади. Шунинг 
учун ҳам у ишлаб чиқариш ресурслари таркибига киради ва унинг ажралмас 
элементи (унсури) – ресурсларидан бири ҳисобланади.
Ишлаб чиқариш ресурслари дейилганда, инновацион ривожланиш асоси-
да моддий ва маънавий неъматларни яратиш, хизматлар кўрсатишда фойда-
ланилиши мумкин бўлган ишлаб чиқаришнинг турли унсурлари жамланмаси 
тушунилади. Улар қуйидагича таснифланади (2.2-расм): 
– 
табиий ресурслар (қуёш, биоэнергия, шамол энергияси, сув ресурслари, 
фойдали қазилмалар) ишлаб чиқариш жараёнида ишлатиладиган атроф 
муҳитнинг энг муҳим таркибий қисмларидир;
– 
моддий ресурслар (меҳнат воситалари ва предметлари) ўзлари ишлаб 
чиқаришнинг маҳсули бўлган ишлаб чиқариш воситаларидир;
– 
меҳнат ресурслари – иш кучи, яъни меҳнатга лаёқатли аҳоли. Меҳнат 
ресурслари бўйича иш кучининг ёши, жинси, малакаси, таълим даражаси, 
меҳнатга қизиқиши (мотивацияси) бўйича таркиби жуда муҳим аҳамиятга эга;
– 
молиявий ресурслар жамият ишлаб чиқариш жараёни учун ажратадиган 
пул маблағларидан иборат. Уларнинг манбалари: инвестиция маблағлари, 
қимматли қоғозлар, солиқлар, пул жамғармалари, давлат қарзлари;
– 
ахборот ресурслари – механизациялашган ва автоматлашган ишлаб 
чиқариш фаолият юритиши ва уларни электрон компьютер техникаси орқали 
бошқариш учун зарур бўлган маълумотлар;
– 
технологик ресурслар – ходимлар ва машиналар, шунингдек, электрон 
қурилмаларнинг ишлашини ва улар орасидаги ахборот айланишини таъмин-
лайдиган ресурслар.

---

67
2.3. Меҳнатнинг функциялари ва турлари