1- ilk yoshdagi bolalarda kuzatiladigan reflekslar va ularning ahamiyati

27. O’zbekistonda ilk yordamni tashkil etishning dolzarb masalalari.
J:Bola rivojlanishi xakida gapirganda biz bu so‘z ostida bola o‘sadigan, yangi narsaga o‘rganadigan, tajriba oladigan jarayonini tushunamiz.
Bola rivojlanishida, odatda, quyidagi yo‘nalishlarni ajratadi: jismoniy rivojlanish, tuyg‘u organlari, nutq, intellektning rivojlani¬shi, xissiy va ijtimoiy rivojlanish. Bu bo‘lish yetarlicha shartlidir, chunki rivojlanishning barcha yo‘nalishi bir biri bilan zich bog‘langan va bola bir vaqtning o‘zida barcha parametrlar bo‘yicha rivojlanadi.
Rivojlanish jarayoni muvaffaqiyatli borishi uchun bola unga zarur bo‘lgan barcha narsalarni o‘z vaqtida va birmuncha to‘liq darajada olishi muxim. Barcha bolalar xech bir istisnosiz mexr-muxabbat, e’tibor, gamxo‘rlikka muxtoj, xamma bolalarda o‘qish, muloqot qilish, o‘zi va olamni tanishga extiyoj bor.
Va garchi rivojlanishida buzilishi bo‘lgan bolalarni “aloxida extiyojli bolalar” deb atasalarda, aslida boshqalardan farqli bolaning rivojlanishi uchun xech qanday“maxsus” sharoit yo‘q. Albatta, bolangizga ota-onalar va mutaxassislarning qo‘shimcha yordami zarur, unga xarakatlanish va mulokot qilish uchun maxsus ta’lim beruvchi materiallar va moslashuv kerak. Бирок бошкаларга окшамаган боланинг асосий эксдийойлари бошка ксар кандайболаники кабидир. Unga xam oila, yaqin munosabat, muloqot, tana, aql va tuyg‘uning rivojlanishi uchun sharoit kerak va uning uchun xam jamiyatda yashashni o‘rganish xamda atrofdagi olam bilan o‘zaro xarakat o‘ta muxim.
Keling, xozir barcha bolalarga to‘g‘ri rivojlanishlari uchun nimalar kerakligiga batafsil to‘xtalamiz.
OILA: Bola rivojlanishi uchun eng yaxshi joy - bu oila. Bu dunyoga kelgach bola yashab ketish va rivojlanish uchun eng kulay sharoitni ta’minlovchi muxitga muxtoj bo‘ladi. Bunday sharoit kachonki bola oilaviy muxitda yashasa va doimo yonida bo‘luvchi — ota-onasi, qarind shlari, vasiylari - u xakda g‘amxo‘rlik qiladigan odamlari bo‘lgan xoldagina yaratilishi mumkin. Bolaga doimiy e’tibor va g‘amxo‘rlik, oila a’zolari orasidagi yaqin va iliq munosabatlar unga o‘zini kerakli, ximoyalangan va o‘z-o‘ziga ishonchni xis kiladigan muxitni yaratadi. Bola oilada uning jismoniy, xissiy va intellektual rivojlanishi uchun xayotiy zaruriyat xisoblanuvchi — ozuqa, boshpana, g‘amxo‘rlik, e’tibor, uni qanday bo‘lsa shundayligicha tushunish va qabul qilish oilada bo‘ladi.SOG‘LIQ: Sog‘lom bo‘lish xar qanday bola uchun muxim. Rivojlanishida buzilishi bo‘lgan bola yaxshi sog‘likka ega bo‘lishi mumkin va kerak. Biz yana bir karra boshqalardan farqli bolalarning ota-onalarini o‘z farzandlarini “kasal” deb atamaslikka chakirishni istardik. Rivojlanish jarayoni muvaffaqiyatli borishi uchun bola unga zarur bo‘lgan barcha narsalarni o‘z vaqtida va birmuncha to‘liq darajada olishi muxim. Barcha bolalar xech bir istisnosiz mexr-muxabbat, e’tibor, gamxo‘rlikka muxtoj, xamma bolalarda o‘qish, muloqot qilish, o‘zi va olamni tanishga extiyoj bor.
Sog‘lom ovqatlanish: Agar rivojlanishida o‘ziga xos xususiyati bo‘lgan bolada qozuqaga to‘g‘ri kelmasligi xaqida xech qanday belgi yoki cheklov bo‘lmasa, unda bolaning ovqatlanishi barcha oddiy bolalar kabi bo‘lishi zarur. Rivojlanishida buzilishi bo‘lgan bola uchun ona suti, ayniksa, muxim, chunki u bolaning barcha yo‘nalishlar bo‘yicha rivojlanishiga ko‘maklashadi. Ko‘pincha boshqalarga o‘xshamagan bola infeksiyaga xiyla beriluvchan va yuqori ozuqaviy qimmatga ega bo‘lgan ovqatga muxtojdirlar. Unga xam oila, yaqin munosabat, muloqot, tana, aql va tuyg‘uning rivojlanishi uchun sharoit kerak va uning uchun xam jamiyatda yashashni o‘rganish xamda atrofdagi olam bilan o‘zaro xarakat o‘ta muxim.