1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

Muhammad (s.a.v.) vafot etgach, uning eng yaqin safdoshi Abu Bakr (632–634) xalifa (o‘rinbosar) deb e’lon qilinadi. Arab qabilalarining islomni qabul qilib, siyosiy jihatdan yagona hokimiyatga birlashuvida, shuningdek, jahon dinlaridan biriga aylanishida islom aqidalari, huquqiy va axloqiy me’yorlarini o‘z ichiga qamrab olgan Qur’oni karimning ahamiyati buyuk bo‘ldi.
Misr, Suriya, Falastin, Iroq, Eron kabi ko‘p mamlakatlar bo‘ysundirilib, behisob o‘ljalarga ega bo‘lgandan so‘ng Arab xalifaligi harbiy yurishlarni bizning o‘lkamizga qaratdi. 651-yili arablar jangsiz Marv shahrini egallaydilar. So‘ngra hozirgi Afg‘onistonning shimoliy, Eronning shimoli sharqiy qismi hamda Janubiy Turkmanistondan to Amudaryogacha bo‘lgan hududlar istilo qilinadi. Arablar bu hududlarni Xuroson deb ataganlar. Uning markazi Marv shahri edi. Bu viloyatni boshqarish uchun maxsus noib tayinlanib, u Marvda turar edi. Arablar bu yerda o‘rnashib olgach, Amudaryodan shimolda joylashgan boy viloyatlarni zabt etishga tayyorgarlik ko‘radilar. Bu yerlarni arablar Movarounnahr, ya’ni “Daryoning narigi tomoni” deb atadilar.



* Arab xalifaligi – barcha hokimiyat Muhammad (s.a.v.) ning o‘rinbosarlari (xalifalar) qo‘lida to‘plangan davlat (632–1258). Unda Ummaviylar (661–750) va Abbosiylar (750–1258) sulolalari hukmronlik qilgan.



Movarounnahr tomon yurishlar. Arablar Movarounnahrga dastlab uni bosib olish uchun emas, balki ⦁ Islom dinini yoyish jihatdan tayyorgarlik ko‘rish, ⦁ mahalliy hukmdorlarni sinash maqsadida yurish qiladilar. Movarounnahrga ilk bor hujumlar 654-yilda Maymurg‘ va 667-yilda Chag‘oniyondan boshlanadi. Manbalarda qayd etilishicha, bu davrda Xorazm arablar tomonidan ikki marotaba talon-toroj etilgan.