1- bob. Moddiy nuqta kinematikasi

XV. UMUMIY FIZIKA KURSI

(mehnat ta�limi ixtisosligi uchun) (ma�ruza-60)

Universitet matematika fakultetining �matematika� yo�nalishi uchun, umumiy fizika kursidan ma�ruzalar uchun 66 soat, amaliy mashg�ulotlar uchun 48 soat, laboratoriya ishlari uchun 12 soat ajratilgan. Ushbu ishchi dastur bakalavr ishchi o�quv dasturlari hamda �Universitetlar fizika va astronomiya mutaxasisliklari uchun tayyorlangan dasturlar to�plami� ga asosan tuzildi.

Mexanika (16 soat)

Fizikaviy tushunchalar va kattaliklarni aniqlash. Birliklarning Halqaro tizimi. Koordinatalar tizimi. Koordinatalar va vektorlarni proeksilarini almashtirish. Moddiy nuqta ko�chishi, tezlikni va tezlanishni vektor va koordinatalar ustida ifodalash. Qattiq jism kinematikasi. Qattiq jismning erkinlik darajalari. Ilgarilanma xarakat. Burchak tezlik vektori. Berchak tezlanish (2 soat).

Galiley almashtirishlari. Sanoq tizimlari orasidagi fizikaviy o�timshlar. Inersial sanoq tizimlari va nisbiylik tamoyillari. Yorug�lik tezligining doimiyligi. Ryomer tomonidan yorug�lik tezligini o�lchanishi. Yorug�lik aberbatsiyasi. Efir haqidagi tushunchalar asosida Maykelson-Morli tajribasi natijalarini izoxlash. Fizo tajribasi katta tezliklar Galiley almashtirishlarini qo�llash mumkin emasligini ko�rsatuvchi birinchi tarixiy eksperimental tajriba ekanligi (2 soat).

Lorens almashtirishlari. Nisbiylik tamoyili va yorug�lik tezligning domiyligi haqidagi postulat. Xarakatlanayotgan jism uzunligi qisqarishini ko�rsatuvchi formula. Egizaklar paradoksi. Tezliklarni qo�shish formulasi. Aberbatsiya. Fizo tajribasining talqini. Fizik ta�sirlar uzatilishining chegaraviy tezligi (2 soat).

Moddiy nuqta dinamikasi. Kuch va o�zaro ta�sir. Nyutoning birinchi va ikkinchi qonuni. Massa- inertlik o�lchovi. Nyutoning uchinchi qonuni. Moddiy nuqtalar tizimining impuls momenti. Massalar markazi. Moddiy nuqtalar uchun momentlar tenglamasi. Saqlanish qonunlarining mazmuni. Xarakat tenglamalari va saqlanish qonunlari. Impuls momentining saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanishqonuni. Kuchning ishi. Potensial kuchlar va ish. potensial va kinetik energiya. O�zaro ta�sirlar energiyasi (2 soat).

Noinetsianal sanoq tizimlarida vaqt va fazo. Inersiya kuchlari va ularning mavjud ekanligi. Inersiya kuchlarini aniqlash. To�g�ri chiziqli ilgarilanma xarakat qiluvchi noinersial sanoq tizimlari. Vaznsizlik. Gravitatsiyaviy va inert massa. Umumiy nisbiylik nazariyasining asosiy tasavvurlari. Qattiq jism dinamikasi. Qattiq jismning xarakat tenglamalari tizimi. O�qqa nisbatan inersiya momentini hisoblash. Aylanma xarakat kinetik energiyasi. Ishqalanish mavjudligidagi harakat. Quruq va Qovushqoq ishqalanish. Ishqalanish kuchlarining ishi. Tebranishlardagi ishqalanish (2 soat).

O�zgaruvchan massali jismlar xarakati. Reaktiv xarakat. Siolkovskiy formulasi. Reaktiv dvigatellarni kosmik parvozlarda ishlatish imkoniyatlarining umumiy tavsiflari. To�qnashuvlar uchun saqlanish qonunlari. Impulsning saqlanish qonuni. Energiyaning saqlanish qonuni. Impuls momentining saqlanish qonuni. Elastik va noelastik to�qnashuv. Tortishish maydonidagi xarakat. Nyutonning tortishish qonuni. Gravitatsiyaviy radius. Osmon jismlarining xarakat qonunlari. I, II, III kosmik tezliklar (2 soat).

Tebranma xarakat. Garmonik tebranishlar va ularni kompleks ko�rinishda ifodalash. So�nuvchan tebranishlar. Ko�p erkinlik darajasiga ega bo�lgan tizimlar. Qattiq jismlardagi deformatsiya va kuchlanishlar. Elastik va qoldiq deformatsiya. Bir o�qli siqilish va cho�zilish deformatsiyasi. Egilish vo�a bukilish. Guk qonuni. Yung moduli. Puasson koeffitsenti. Mustaxkamlik va mo�rtlik. Elastik deformatsiya energiyasi (2 soat).

Gazlar va suyuqliklar mexanikasi. Gidrostatik qonunlar. Oqim nayi va uzluksizlik tenglamasi. Bernulli tenglamasi. Dinamik bosim. Suyuqlikning qovushqoqligi. Laminar va tubulent oqim. Puayzeyl qonuni. Peshana qarshiligi va ko�tarish qonuni. Jukovskiy ishlari. To�lqining amplitudasi, fizikasi va tarqalish tezligi. To�lqin tenglamasi. To�lqinlarning interferensiyasi va difraksiyasi. Tovushning tabiati. Tovushning balandligi. Tovush bosimi. Tovush to�lqinining energiyasi. Ultratovush. Rezonatorlar (2 soat).