1- amaliy mashg’ulot Mavzu: Ma’lumotlarni tasvirlash usullari. Ishdan maqsad



Download 30,32 Kb.
bet2/2
Sana13.11.2022
Hajmi30,32 Kb.
#865161
1   2
Bog'liq
1-amaliyot

Nazariy savollar:



  1. Nechta sanoq tizimi bor?

  2. Kodlashtirish deb nimaga aytiladi?

  3. Axborotlarning sifat ko’rsatkichini ayting?




T/r

A

B

1

118

124

2

140

115

3

120

145

4

212

125

5

315

214

6

125

140

7

115

124

8

118

136

9

122

146

10

135

130

11

115

120

12

105

212

13

210

430

14

420

158

15

158

102

16

104

116

17

210

225

18

225

138

19

142

168

20

174

186

21

188

195

22

312

186

23

155

206

24

542

201

25

202

318

26

317

168

27

422

147

28

511

332

29

358

269

30

111

498

Nazariy qism: sonlarning raqamli qurilmalarida, dasturlash jarayonida, sonlarni, shuningdek boshqa axborotni ifodalash uchun odatda o’nlik sanoq tizimi bilan birga boshqa tizimlar ham keng qo’llaniladi. Eng ko’p qo’llaniladigan pozitsion sanoq tizimlarini ko’rib chiqamiz. Sonlar bu sanoq tizimlarida vergul bilan ajratilgan raqamlarning ikki guruhi (razryadlar guruhi) orqali ifodalanadi. Bu holda birinchi guruh sonning butun qismini tasvirlovchi razryadlar guruhini, ikkinchi guruh esa sonning kasr qismini tasvirlovchi razryadlar guruhini ifodalaydi:
…a2a1a0,a1a2
Bu yerdagi a0,a1… sonning butun qismining nolinchi, birinchi va hokozo raqamlar razryadlarini, a1,a2…- sonning kasr qismining birinchi, ikkinchi va hokozo razryadlarni bildiradi.
Razryad raqamiga pk, bu yerda p - sanoq tizimining asosi; k – razryad raqamlarini bilgilashda indeksiga teng bo’lgan razryad nomeri. Shunday qilib, yo’qorida keltirilgan yozuv quyidagi miqdorni bildiradi:

N=…+a2*p2+a1*p1+a0*p0+a-1*p-1+a-2*p-2+…


Razryad raqamlarini ifodalash uchun p ta turli bilgilardan tashkil topgan to’plamdan foydalaniladi. Misol uchun, p=10 (ya’ni odatdagi o’nlik sanoq tizimida) bo’lganda razryad raqamlarini yozish uchun o’nta 0,1,2,3,…,9 belgidan tashkil topgan to’plamdan foydalaniladi. Bunda 729,32410 yozuvi (bu yerda va bundan keyin indeks shu son ifodalangan sanoq tizimining asosini bildiradi)


7 2 9 , 3 2 410=7*102+2*101+9*100+3*10-1+2*10-2+4*10-3


10210110010-110-210-3


Razryadlarning vazniy koeffitsientlari quyidagi miqdorni bildiradi:


Sonlarni9 ifodalashning shunday tamoyilini qo’llab, lekin asos uchun turli p qiymatlarni tanlab, turli sanoq tizimlarini qurish mumkin.
Ikkilik sanoq tizimida, tizimning asosi p=2. shunday qilib, razryad raqamlarini yozish uchun faqat 0 va 1 simvollardan tshkil topgan to’plam talab qilinadi. Demak, ikkilik sanoq tizimida son 0 va 1 simvollarning ketma-ketligi orqali ifodalanadi. Bunda 11011,1012 yozuvi o’nlik sanoq tizimida quyidagi songa mos keladi:
Sakkizlik sanoq tizimida tizimning asosi p=8. Demak, razryad raqamlarni ifodalash uchun 0,1,2,…,7 simvollardan tashkil topgan to’plamdan foydlaniladi ( 8 va 9 simvollari bu yerda qo’llanilmaydi va

1 1 1 0 1 1, 1 02 =(1*24+1*23+0*22+1*21+1*20+1*2-1+0*2-2+1*2-3)10=27,62510


24 23 22 21 20 2-1 2-2 2-3


Razryadlarning vazniy koeffitsientlari


sonning yozuvida qatnashishi mumkin emas). Masalan, o’nlik sanoq tizimida 735,468 yozuvga quyidagi son mos: ya’ni, 735,468 yozuvi yetti marta 82=64 dan, uch marta 8=8 dan, besh marta 80=1 dan, to’rt marta 8-1=1/8 dan, olti marta 8-2=1/64 dan, tashkil topgan sonni bildiradi.


O’n oltilik sanoq tizimida sanoq tizimining asosi p=16 ga teng va razryad raqamlarini yozing.

Razryadlarning vazniy koeffitsientlari


82 81 80 8-1 8-2

Uchun 16 ta 0,1,2,…,9,A,B,C,D,E,F simvollardan tashkil topgan to’plamdan foydalaniladi. Unda 10 ta arab raqamlaridan va qolgan simvollarni ifodalash uchun, lotin alifbosining oltita boshlang’ich raqamlaridan foydalaniladi. Bunda lotin alifbosining bosh xarflariga o’nlik sanoq tizimidagi quyidagi sonlar mos keladi


A-10, B-11, C-12, D-13, E-14, F-15.
AB9,C2F16 yozuviga o’nlik sanoq tizimiga quyidagi son mos keladi:

A B 9 , C 2 F16=(10*162+11*161+9*160+12*16-1+2*16-2+15*16-3)10=2745,7614745…10


162 161 16016-116-216-3


Razryadlarning vazniy koeffisientlari


Raqamli qurilmada razryadli sonlarni saqlash uchun, har bir raqamga sonning mos razryadlarini eslatib turuvchi, n ta elementdan tashkil topgan qurilmadan foydalanish mumkin. Ikkilik sanoq tizimida ifodalangan sonlarni saqlash oddiy amalga oshiriladi. Ikkilik sonning har bir razryadining raqamini xotirada saqlash uchun ikkita turg’un holatdagi qurilmadan foydalaniladi (masalan, triggerlar). Turg’un holatlardan birinchisiga 0 raqami, ikkinchisiga 1 raqami mos keladi.


O’nli sonlarni xotirada saqlash uchun o’nli sonning har bir raqami ikkilik shaklda ifodalanadi. Sonlarni bunday ifodalash ikkilik-kodlangan o’nlik tizim deb ataladi. Masalan, 765,9310 soni ikkilik-kodlangan o’nli tizimida quyidagi ko’rinishda ifodalanadi:

765,9310=0111 0110 0101 , 1001 0011 2-10


7 6 5 9 3


Razryadlari faqat 0 va 1 raqamlaridan tashkil topgan, ikkilik-kodlangan son, ikkilik songa tashqi ko’rinishi o’xshash bo’lsa ham, u ikkilik son emas. Bunga oson ishonch qilish mumikn. Masalan, yo’qorida keltirilgan yozuvni ikkilik son deb faraz qiladigan bo’lsak, uni o’nli sanoq tizimdagi ifodasi 189310 ga teng, bu son esa boshlang’ich berilgan 765 sonning butun qismi bilan ustma-ust tushmaydi. Ko’rib chiqilgan o’nlik raqamlarni bunday ikkilik ifodalash 8421 kodi deyiladi (kodning nomi ikkilik son razryadlarning vazniy koeffisientlaridan tashkil topgan). O’nlik raqamlarni ikkilik kodlashda, bu kod bilan birga boshqa turli kodlar ham qo’llaniladi va bulardan eng ko’p foydalaniladi. 1.1 jadvalda keltirilgan.






    1. O’nlik raqam

      O’nlik raqamning ikkilik kodlanishi

      8421 kodi

      kodi 2421

      5 tadan 2 ta kod

      6.3 ortiq. kod

      3a+2kod

      7421 kod

      0

      0000

      0000

      1100

      0011

      00010

      0000

      1

      0001

      0001

      0110

      0100

      00101

      0001

      2

      0010

      0010

      0011

      0101

      01000

      0010

      3

      0011

      0011

      0001

      0110

      01011

      0011

      4

      0100

      0100

      1000

      0111

      01110

      0100

      5

      0101

      1011

      1010

      1000

      10001

      0101

      6

      0110

      1100

      0101

      1001

      10100

      0110

      7

      0111

      1101

      0010

      1010

      10111

      1000

      8

      1000

      1110

      1001

      1011

      11010

      1001

      9

      1001

      1111

      0100

      1100

      11101

      1010
      jadval.

7421 kodida har bir kodni kombinatsiya ko’pi bilan ikkita birlikni birlikni o’z ichiga oladi. 5 tadan 2 kodida esa barcha kodli kombinatsiyalar aynan ikkita birni o’z ichiga oladi. Bu hossa xato bo’lgan kombinatsiyalarni aniqlashda foyda;laniladi(qabul qilingan kodli kombinatsiyaning ixtiyoriy simvollarini xato aniqlash, bu kombinatsiyadagi birlarning sonini o’zgartiradi).


Yig’indi 9 ga teng bo’lgan, o’nli raqamlar juftligini, to’qqizgacha bir-birini o’zaro to’ldiradigan sonlar tashkil qiladi(0 va 9,1 va 8,2 va 7,…). 2421 kodida va uchtadan ortiqcha kodida, ixtiyoriy o’nlik raqamga mos keluvchi to’ldiruvchi 2va 7 sonlari juftligiga, har bir boshqasining o’rin almashishidan hosil bo’luvchi 0010 va 1101 kombinatsiyalar mos keladi. Bu hossa raqamli qurilmalardan o’nli sonlar ustida arifmetik amallarni bajarilishini soddalashtiradi. Huddi shunday, 3a+2 kodi ham to’qqizgacha to’ldirish hossasiga ega. Bundan tashqari, bu kod yana bir foydali hossaga ega: kodli kombinatsiyaning ixtiyoriy juftligi ikkitadan kam bo’lmagan razryadga farq qiladi, bu esa xato bo’lgan kombinatsiyalarni aniqlashga imkon beradi(ixtiyoriy kodli kombinatsiyaning bir razryadining raqamini o’zgartiruvchi xato, bu kodda o’nli sonlarni ifodalashda foydalanilmaydigan, taqiqlanuvchi deb ataluvchi kombinatsiyaga olib keladi).
118
118 2 118 8
122 59 2 116 12 8
0 58 29 2 2 8 1
1 28 14 2 7
1 14 7 2
1 6 3 2
1 2 1
Download 30,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish