0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Bozor tizimining eng afzal tomonlaridan biri bu uning samara - dorligidir. Ne’matlarning ortiqchaligi ham, yetishmovchiligi ham o‘z- o‘zini yo‘qotish kuchiga (tendensiyasiga) ega. Masalan, ortiqcha ishlab chiqarilgan tovarlarga talab bo'lmaydi. Natijada ular bahosini kamay- tirish zarur boMadi. Bunda holat ishlab chiqarishni foydasiz qilib qo’yadi va u qisqaradi, ortiqcha mahsulotlar esa asta-sekin sotib yuboriladi. Ortiqchalik va kam’yobliklarni yo'qligi, bo‘lmasligi xuddi shu bozor tizimining afzalligini ko'rsatadi: barcha resurslar zarur bo‘lgan ne’matlarni kerakli miqdorda ishlab chiqarish uchun sarf- lanadi.

Bozor iqtisodiyotida iqtisodiy erkinlik yuqori o‘rin tutadi.

Tadbirkor yoki iste’molchi sifatida har bir kishi, korxona va firmalar ham erkin bo‘lib, nimani zarur deb bilsalar, o'shanday harakat qiladilar, faoliyat olib boradilar. Lekin bunday erkinlikning javobgarlik tomonlari ham bor: Har bir kishi, korxona, xo'jaliklar o‘z xatolari uchun o‘zlari javobgardirlar; ularni bozor qonunlari tartibga soladi.

Bozor xo‘jaligi o‘z tabiati bilan ijtimoiy yo’naltirilgan bo‘ladi. Bunda hal qiluvchi vazifani o‘zining xususiy va ijtimoiy talablari bilan chiqadigan iste’molchi boshqaradi. Pirovard natijada iqtisodiy taraq- qiyot, mehnat unumdorligining o’sishi yangi kashfiyotlarni ishlab chiqarishga tatbiq qilishning bozor iqtisodiyoti mexanizmini harakatga keltiruvchi aholining iste’mol talablarini qondirishga bo'ysundiril- gandir.

2. 
   Bozorlarning asosiy tiplari va baholar
   

Bozorni bir monolit, yaxlit holda deb tushunish kerak emas. Haqiqatda u murakkab tuzilma bo'lib, bozor munosabatlari turli xildagi bozorlarda amalga oshadi. Bu to'g'rida biz biroz qo’shimcha qilib aytmoqchimizki, gap ishlab chiqarish omillari yoki tovarlarni o‘zi haqida emas, balki ma’lum xildagi bozorlar haqida boradi.

Mehnat bozorida sotuvchilar o‘z ish kuchlarini taklif etadilar. Xaridorlar esa — ish joylarini taklif etadi.

Yer bozorida (bo'sh turgan yoki qurilgan) yer tomorqalari bilan savdo qilinadi. 0‘z mohiyati bilan bu-yer tomorqalari va ko‘chmas mulk bozoridir. Kapital bir vaqtning o'zida turli shakllarda bo‘ladi: pul shaklida va moddiy shaklda (investitsiyalangan tovarlar shaklida).