0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

2.8- rasm. Ko‘prikIi yoi o‘tkazgich (puteprovod).

Ko‘prikning boshqa turlari yo‘l o‘tkazgich ko‘prigi, viaduk, estakada kabilar.

Yoi o‘tkazgich ko‘priklari (2.8- rasm) temir yo‘llarning o‘zaro yoki avtomobil yoilarining kesishuv joylarida quriladi. Ular ikki kesishuvchi yoilarda harakatning mustaqilligi va to‘liq xavfsizligini ta’minlaydi.
Viaduklar (2.9- rasm) temir yoilarni chuqur daralar, katta jarliklar va tog‘ oraliqlari ustidan o'tkazishda quriladi.
Baland togiik, qoyalar orqali temir yoi oikazishda yer polot- nosini katta chuqurlikda o‘tkazish o‘rniga tonnellar qurilishi mum­kin (2.10- rasm). Odamlarning bekat yoilari orqali o‘tish joylarida va shahar atrofi poyezdlarining o‘tish joylarida xavfsizlikni ta’minlash maqsadida piyodalar uchun ko‘priklar yoki tonnellar quriladi.


2.9- rasm. Viaduk.

Qiyalik joylarda, tog‘ yonbag‘irlarida, daryo va koi yoqalab temir yoi qurishda yer polotnosini siljishlardan muhofaza qilish uchun tirgak devorlar quriladi.

Togii hududlarda yemirilish ehtimoli boigan joylarda max­sus galereyalar (2.11- rasm), toshli, balchiq, sel yoilarida sel oikazgichlar quriladi. Kichik suv yoilarini temir yoi ostidan oikazish uchun dyukerlar (2.12- rasm) quriladi. Dyuker yoining ikki tomonida quduq shaklida qurilib, yer osti da quvur orqali birlashtiriladi. Sun’iy inshootlarning eng ko‘p tarqalgan turi (92% dan ortigi) ko‘priklar va quvurlardir. Sun’iy inshootlar qu- rilishi qimrnat boiib, odatda, ularni uzoq muddat ishlatish maqsa- dida quriladi. Ular qurilishda oddiy va foydalanishda arzon boiib, belgilangan tezlikda harakat xavfsizligini ta'minlashi kerak.

5. 
   Yoining ustki tuzilishi. Yoi ustki qurilmalarining vazifasi, tarkibiy tuzilishi va turlari
   

Yoining ustki qurilmalari tarkib harakatini yoiialtirishga, gildiraklar orqali harakat kuchlarini qabul qilish va ularni yoining ostki qismiga oikazishga xizmat qiladi.
Yoining ustki qurilmalari (2.13- rasm) kompleks konstruk- siya boiib, ballast qatlami, shpallar, relslar, re Is mahkamla- gichiar, siljishga qarshi moslamalar, strelkali oikazgichlar, ko‘prik va oikazgichlarning bruslaridan tarkib topadi. Shpallar bilan biriktirilgan relslar relsli — shpalli yoi panjaralarini tashkil qi­ladi. Uning shpallari yer polotnosining asosiy maydonchasi usti- ga to‘shalgan ballast qatlamiga qo‘yiladi.
Ballast qatlami qalinligi va shpallar orasidagi masofa yer polot- nosiga boiadigan bosimni bosim vaqtida ezilishi va bosim yo‘qoigandan keyin asi holiga qaytishini ta’minlashi kerak. Yoi

ustki qurilmasining yagona konstruksiya sifatida ishlashi ko‘rsatilgan. Yo‘lning ustki qurilmalari juda murakkab sha- roitlarda ishlaydi, o‘tayotgan poyezdlar, yog‘ingarchilik, shamol, havo haroratining o‘zgarishi ta’siriga chidamli, uzoq muddat ishlaydigan va te- jamkor bolishi kerak. Yo‘lning yuklanganligiga qarab magistral temir yo‘llarda uch turdagi yo‘lning ustki qurilmalari qo‘llanadi. (2.1- jadval)