0 ‘zbekiston respublikasi xalq ta ’limi vazirligi o 'zbekiston ped ag og ika fanlari ilmiy tadqiqot instituti

Pedagogik

jarayonlar

samaradorligi

V aziyatli

y o n d a sh u v

4-rasm . 

Pedagogik jarayonlar samaradorligiga ta’sir etuvchi omillar 

Pedagogik  jarayonlar  samaradorligiga  ta ’sir  etuvchi  om illar  (4- 

rasm),  vaziyatlarga  ko’ra  mazkur  jarayonni  ichki  va  tashqi 

o’zgarishlarga 

moslashtirish, 

innovatsion 

metodlardan 

to ’g ’ri

52

---

foydalanish.  mazkur jarayon  kom ponentlarining  o'zaro  bog'liqligi  va 

aloqadorlik 

xususiyatlarini, 

innovatsiyalarning 

o'ziga 

xos 

xususiyatlarini  inobatga  olish,  ilmiy-metodik  ta'm inotini  yaxshilash, 

ta'lim  menejmenti  tamoyillarini  o'zlashtirish  va  qo'llash,  boshqaruvni 

sub’yektlar  faoliyatini  rivojlantirish  va  takomillashtirishga  yo'naltirish 

asosida  belgilashni  ko'rsatadi.

Pedagogik  jarayonlar  samaradorligiga  ta ’sir  etuvchi  omillar 

vaziyatlarga 

ko'ra 

pedagogik 

jarayonlarning 

samaradorligini 

ta'm inlash 

uchun 

quyidagi 

shartlarning 

bajarilish  zaruriyatini 

belgilaydi:

-  pedagogik  jarayonlarni  oldindan  loyihalashtirish  hamda 

sub’yektlar faoliyatini  rejalashtirish;

- 

o'quvchi-talabalarning 

boshlang'ich 

tushunchalari 

va 

tayyorgarlik  darajasini  aniqlash,  innovatsion  jarayonlarga  ularni 

oldindan  tayyorlash  va  ilmiy-metodik  m ahsulotlar bilan  ta'minlash;

-  pedagogik  jarayon  sub’yektlaridan  biri  hisoblangan  o'quvchi- 

talabalarning  qiziqishi,  ehtiyoji  va  innovatsiyalarga  moyilligini 

aniqlash  va  motivlashtirish;

-  pedagogik jarayonlarni  tashkil  etish  va  boshqarish jarayoniga 

innovatsion  tuzilishga  ega  bo'lgan  murakkab  pedagogik  tizim 

sifatida  yondashish;

-  pedagogik  jarayonlarni  tashkil  etish  va 

boshqarishda 

tizimning  o'ziga  xos  xususiyatlaridan  kelib  chiqib,  murakkab 

pedagogik tizimga  xos  xususiyatlarni  inobatga  olish;

- 

pedagogik  jarayonlarga 

yangiliklarni 

tatbiq 

etish 

va 

sub’yektlarning 

innovatsion 

faoliyatini 

tashkil 

etishda 

innovatsiyalarning  o'ziga  xos xususiyatlarini  inobatga  olish;

-  axborotlar  to'plash,  ularni  tahlil  qilish  va  ob'yektiv  baholash 

asosida  o'zgaruvchan  vaziyatlarga  ko'ra  sub’yektlar  faoliyatini 

muvofiqlashtirib  borish.

Shuningdek, 

pedagogik 

jarayonlar 

samaradorligini 

ta'minlashda  quyidagi  samaradorlik  ko'rsatkichlarini  inobatga  olish 

zarur:

53

---

- 

maqsadiy 

samaradorlik 

-  

bu 

pedagogik 

jarayonlar 

sub'yektlari  salohiyati,  imkoniyatlari  va  mavjud  imkoniyatlarni 

belgilangan 

maqsadlarga 

mos 

kelish 

darajasini 

ifodalovchi 

xususiyatlar;

ijtim oiy-psixologik 

samaradorlik 

-  

bu 

pedagogik 

jarayonlardagi  ta ’limiy  muhitning  holati  tavsifi  bo’lib,  sub’yektlarning 

ehtiyojlarini  rivojlanishi,  ularning  yaratilgan  shart-sharoitlardan  va 

o‘z faoliyatidan  qoniqish  hosil  qilish  darajasi;

-  ta'm inot  samaradorligi  -   erishilayotgan  natijalarning  ilmiy- 

metodik  ta'minotga  bog’liqligi;

texnologik 

samaradorlik 

-  

sub’yektlarning 

asosiy 

funksiyalarini  amalga  oshirilish  darajasi,  shuningdek,  sub’yektlar 

faolligini  rivojlantirish  samaradorligi.

Mazkur shartlarni  inobatga  olgan  holda  pedagogik jarayonlarni 

ilmiy  asosda  tashkil  etish,  belgilangan  maqsadlarga  erishish  va 

samaradorlikni  ta'minlashda  hamda  innovatsion  jarayonlarni  tashkil 

etish 

va 

natijaviylikka 

erishishda 

sub'yektlar 

faoliyatini 

muvofiqlashtirish,  nazorat  qilish,  ob’yektiv  baholash  va  muntazam 

rag’batlantirib  borish  o’ziga  xos  ahamiyat  kasb  etadi.

Pedagogik  jarayonlarning  samaradorligini  ta ’minlashda  ta ’lim- 

tarbiyaviy  jarayonlarni  muntazam  tadqiq  qilish  hamda  qo’llab- 

quvvatlangan,  m a’qullangan,  shuningdek,  professor-o’qituvchilar  va 

o'quvchi-talabalar 

o ’rtasida 

yangi 

va 

ishonchli 

axborotlar 

almashinuvini  ta ’minlovchi  tizimni  joriy  etish  eng  muhim  shartlardan 

biri  hisoblanadi.

54

---