0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

S

  Sug'urta  faoliyatini  davlat tomonidan  boshqarish jarayoni  o'z  ichiga bir qator 

harakatlami  qamrab oladi:

■S

 sug'urta  tashkilotlarining  faoliyatini  tartibga  soluvchi  me’yoriy-huquqiy 

bazani tashkil qilish;

•S

 sug'urta bozorining professional  ishtirokchilarini  tanlash,  modomiki.  sug'urta 

kompaniyasi  va  sug'urta  brokerini  o'mini  har  qanday  tashkilot  yoki  shaxs  egallay 

olmaydi (litsenziyalash orqali);

sug'urta bozorining barcha ishtirokchilari (shu jumladan sug'urta taslikilotlari) 

tomonidan harakat qilish normalari va qoidalarini bajarilishini  nazorat qilish;

•/

  o'matilgan  tartib  va qoidalami  bajarilmasligi  yoki  bajarishdan  bosh  tortishda 

sanksiyalar tizimini qo'llash.

Sug'urta  ishi  subyektlari  faoliyatining  sug'urta  nazorati  shakllari  va  usullarini 

takomillashtirish  sug'urta  huquqining  buzilishi  yuzasidan  ogohlantimvchi  chora- 

tadbirlaming  samarali  amaliyotini  rivojlantirish  bo'yicha  yalpi  tadbirlami  o 'z   ichiga 

oladi va bu harakatlar quyidagi masalalami o'z ichiga oladi:

Davlat nazorati tizimini takomillashtirish shuni  nazarda to'tishi  lozimki,  u ushbu 

jarayonga  sug'urta  operatsiyalarini  amalga  oshirishning  professional  shartlarini

4 0 5

---

kiritgan  holda  davlat  nazoratining  kuchli  markazlashgan  tarzda  tartibga  solinadigan 

vositalariga  ega  bo'lgan  davlat  tomonidan  tartibga  solish  modeli  doirasida  amalga 

oshiriladi.  Bunda  sug'urta  bozori  kasbiy  birlashmalariga  sug'urta  tashkilotlarining 

huquqlarini  himoya qilish  funksiyasi  topshirilishi  kcrak.

Davlat  nazorati  instituti  quyidagilami  ta’minlash  imkonini  beruvchi  uslubiy 

tuzilmalar bilan kuchaytirilishi  lozim:

S

 sug'urta  faoliyati  shartlariga  nisbatan  qo'yiladigan  talablar  darajasi  (sug'urta 

shartnomalarini  tuzishning  standart  shakllarini  joriv  etish.  sug'urta  tashkilotlarining 

molivaviy  barqarorligini  ta'minlovchi  ular  faoliyatini  baholashning  aniq  tizimini 

belgilash  asosida);

S

  sug'urta qildiruvchilarga sug'urta to'lovini  kafolatlovchi  sug'urta  tashkilotlari 

ajratmalarining  ixtisoslashgan  jamg'armasini  tuzish  shartlari  (sug'urtalovchi  voki 

sug'urta tashkilotlari  professional  birlashmalarining to'lovga qodirsizligi  holatida):

S

  sug'urta  tashkilotlarining  kapitallashuvi  va  to'lov  qobilivati,  qaltisliklari. 

ehtimol  qilinadigan  zarar  miqdori  va  boshqa  omiilarni  hisobga  olgan  holda 

qaltisliklami sug'urtaga qabul qilish:

S

  sug'urta  bozorini  erkinlashtirish  tendensiyalariga  mos  kcladigan  nazoratning 

istiqbolli  usullari  tizimini joriy  qilish:  professional  fikrlash,  qaltislikka  vo'naltirilgan 

nazorat;

S

 sug'urta  ishi  subyektlaridan  litsenziya  qaytarib  olinganidan  keyin  to 

bankrotlik  jarayoni  tugatilgunga  qadar  ular  faoliyatini  nazorat  qilish  imkonini 

beruvchi nazorat usullarini  ishlab chiqish.

Sug'urta  tashkilotlarining  sug'urta  faoliyatiga  doir  huquqiy  hujjatlar  talablariga 

rioya  qilishdagi  javobgarligini  oshirish  maqsadida.  Davlat  sug'urta  nazorat 

inspeksiyasi  tomonidan  sug'urta  operatsiyalarini  amalga  oshirish  huquqini  beruvchi 

litsenziyaning  olib  qo'yilishiga  qadar  ogohlantiruvchi  chora-tadbirlar  sifatida 

qo'llaniladigan  sug'urta javobgarligining  aniq  tizimini joriy  etish  maqsadga  muvofiq 

hisoblanadi.

Sug'urta  faoliyatini  qonunchilik  yo'li  bilan  tartibga  solishni  takomillashtirish 

yo'nalishlaridan  biri  xalqaro  standartlar,  me’yorlar  va  qoidalar  (Yevropa  Ittifoqi 

direktivalari,  Sug'urta  nazorati  organlari  xalqaro  uyushmasining  sug'urta  nazorati 

bo'yicha asosiv tamoyillari  va standartlari,  Jahon  Savdo  Tashkiloti  (JST)ning xalqaro 

xizmatlar  savdosi  sohasidagi  qoidalar  to'plami,  Iqtisodiy  hamkorlik  va  rivojlanish 

tashkilotining  tavsiyalari,  Osiyo-Tinch  okeani  iqtisodiy  hamkorligi  forumining 

qarorlari,  MDHga  a’zo  davlatlar,  Yagona  iqtisodiy  mintaqani  shakllantirish 

jarayonining  ishtirokchilari  hisoblangan  davlatlaming  integratsion  o'zaro  hamkorligi 

doirasida qabul  qilinadigan kelishuvlar)  bilan  bosqichma-bosqich  uyg'unlashtirishdan 

iborat  bo'lishi  kerak.  Bu  sug'urta  tashkilotlari  to'lov  qobiliyatining  talab  etiladigan 

darajasini  ham,  uzoq  muddatli  chet  el  investitsiyalari  bozorini  tashkil  qilish 

manfaatlari yo'lida qonunchilikning moslashtirilishini ham ta’minlaydi.

Hozirgi  vaqtda  sug'urta  qildiruvchilaming  huquqlari  va  qonuniy  manfaatlari 

fuqarolik  to'g'risidagi  qonun  hujjatlarining  normalari  bilan  himovalangan  bo'lib, 

bunda  nizolar  yuzaga  kelgan  hollarda  ular  Davlat  nazorati  va  fuqarolik  sudi 

organlariga hal etish uchun o'tkaziladi.

To'lovga  qodir  bo'lmagan  sug'urta  tashkilotlarining  mijozlariga  sug'urta 

to'lovlarini  amalga  oshirish  uchun  sug'urta  turlari 

bo'yicha  kafolatlovchi

4 0 6

---

jamg'armalar tizimini  yaratish  istehnolchilar  huquqlarini  himoya  qilishning  samarali 

mcxanizmlaridan biri hisoblanadi.

Kadrlar  tayyorlash  va  sug'urtalovchilar  malakasini  oshirishning  etarlicha 

rivojlangan  tizimi  mavjud  emasligi,  ko'rsatilayotgan  sug'urta  xizmatlarining  sifalida 

o'z aksini topadi. Gumanitar yo'nalishdagi  oliy va o'rta maxsus ta’lim  muassasalarida 

sug'urta  tashkilotlari  uchun  kadrlar  tayyorlash  tizimini  shakllantirish  zarur.  Bunda 

o'quv  muassasalarining  malakali  professor-o'qituvchilar  tarkibini  shakllantirishga 

alohida e'tibor qaratilishi kerak.

Ushbu  maqsadda  sug'urta  mavzusi  bo'yicha  ilmiy-amaliv  konferensiyalami. 

sotsiologik  tadqiqotlami.  dissertatsiya  ishlarini  tavyorlashni  tashkil  etish  zarur. 

Kadrlar tayyorlash  va  sug'urtalovchilar  malakasini  oshirish  sifati  sug'urta nazariyasi 

amaliyotini  ochib  beruvchi  o'quv -  uslubiy  va  ilmiv  adabiyotlaming yaratilishi  bilan 

chambarchas  bog'liq.  Sug'urta  tashkilotlari  rahbarlari  va  mutaxassislari  malakasini 

oshirish  bo'yicha  sug'urta  faoliyatining  turli  masalalari  yuzasidan  muntazam 

seminarlar o'tkazish,  chet  el  sug'urta  kompaiyalarida  stajirovkalar  o'tash  amaliyotini 

saqlab qolish vayanada rivojlantirish zarur.

Yuqorida  bayon  etilganlardan  shunday  xulosaga  kelish  mumkinki,  taklif 

etilayotgan  chora-tadbirlar  milliy  iqtisodiyotni  rivojlantirish  va  aholini  ijtimoiy 

qo'llab-quvvatlashning  ustuvor  vo'nalishlarini  hisobga  olgan  holda  o'rta  muddatli 

istiqbolda davlatning sug'urta sohasidagi sivosatini shakllantirish imkonini beradi.

Shuningdek,  ular  sug'urta  himoyasining  samarali  tizimi  bo'yicha  qator 

dasturlami  ishlab  chiqish,  sug'urtaning  yangi  turlari.  sug'urta  texnologiyalarini joriy 

etishni  faollashtirish,  sug'urta  xizmatlarining  sifatini  oshirish  va  ko'lamini 

kengaytirish,  sug'urta  nazoratining  shakllari  va  usullarini  takomillashtirishga  imkon 

beradi.