|
23.3. Pay fondiga va umumiy sug'urtalash bo‘yicha sug‘urta
zaxiralarini investitsiyalash
Pay jamg'armasi bilan bogiiq sug'urta hayot sug'urtasining o'ziga xos turi
hisoblanadi.
Pay jamg'armasi omonatchilari o'zlarining investitsiyalari haqidagi qarorini
professional menejralarga topshiradi. Agar investor uchta katta bo'lmagan summaga
ega bo'lib uni investitsiya qilmoqchi bo'lsa, u o'ziga mos jamg'armalami tanlab olishi
mumkin va o'z omonatlarini bir nechta kompaniyalar o'rtasida taqsimlanishi mumkin.
Buni yirik investor ham amalga oshirishi mumkin. U o'zining omonatlarini turli
ixtisoslashtirilgan jamg'armalargajoylashtiradi.
Bu tarzda investitsiya qilingan mablag'lar oddiy
hayot
sug'urtasi
jamg'armalaridan o'zining shartnoma mazmuni bilan ajralib turadi. Masalan:
- investitsiyadan olingan foyda kafolatlanmagan. Olingan sug'urta mukofotlari
(boshqaruvga ketgan xarajatlar va sug'urtalanuvchilarga sarflangan summalami
chegirib tashlangan holda) o'z paychilari uchun to'lovga mo'ljallangan turli aktivlami
qamrab olgan pay jamg'armalarini sotib olish uchun ishlatiladi. Paylarning va
jamg'armaning asosiv aktivlari miqdoriga qarab foyda miqdori katta yoki kichik
bo'lishi mumkin;
194 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
274
- turli jam g‘armalar turli darajadagi risklami taklif etishadi: ya’ni; risk qancha
yuqori bo‘lsa kutilayotgan foyda shuncha ko‘p bo‘ladi va aksincha. O'ta ko‘p turli xil
takliflar qisman shu bilan izohlanadi;
- raqobat daromadlilikka ta?sir qiladi. Ya’ni maksimal foyda unga bog‘liq
bo‘ladi. Ammo aksariyat hollarda ixtisoslashgan jamg‘armalaming vazifalariga
muvofiq boiishi mumkin;
- polis egalari o‘z mablagiarini bir jamg‘armadan ikkinchi jamg‘armaga
o‘tkazish huquqiga ega boMganda, paylami birinchi talab qilganda sotib yuborish
kerakligi yuzaga kelishi mumkin;
- paylarga erishish oson bo'lgan jamg‘armalarga asosiy investitsiyalami
cheklash uchun jamg‘armani doimiy ravishda (ko‘p holatlarda — har kuni) baholash
Iozim.195
Hayot sug‘urtasi zaxiralaridan farqli ravishda umumiy sug'urtalash bo‘yicha
sug’urta zaxiralarining investitsiyalari mutlaqo boshqacha tartiblanishi lozim.
Har yili zarar va sug‘urta qoplamasiga sarflanayotgan umumiy sug‘urtaning
sug‘urta zaxirasining ulushi haj'ot sug'urtasi bo‘yicha sug‘urta zaxirasi ulushidan
sezilarli ravishda ko‘pdir.
Sug'urtada sug‘urta mukofotidan kelayotgan daromad ancha kamdir: aksariyat
shartnomalar qisqa muddatlidir. Ya’ni mijozlar har yili sug’urtalovchini o‘zgartirishi
mumkin.
Investitsiyaning mazkur turining o‘ziga xos xususiyatilari quvidagicha
ta’riflanishi mumkin;
zaxiralar
miqdori
sug‘urta
mukofotlariga
qaraganda hayot
sug‘urtasidagidan ancha kam;
- iqtisodiy qiyinchilik davrlarida sug‘urta qoplami o‘sish tendensiyasiga
ega. Mijozlar mulkni beparvolik bilan ishlatishga majbur bo'ladi, transport
vositalarini ishlatishda past xarajatlarga o'rganib qoladi va hakozo;
- noqulay omillar ko‘p hollarda hayot sug‘urtasiga nisbatan katta
ahamiyatga ega;
- qayta sug‘urtalashga qaramasdan halokatli risk yuzaga kelishi mumkin.
bu esa katta hajmda pul mablag‘larini tezkorlik bilan to‘lab berishni taqozo etadi.
Oldini olish investitsiyaning ba’zi bir tamoyillari hayotda qo'llaniladigan
hayot sug;urtasi tamoyillai-i bilan mos keladi. Shu bilan birga qo4shimcha holatlar
ham mavjud:
- sug‘urta qoplamasini to‘lab berishda pullaming naqdligi katta
ahamiyatga ega. Bu esa investitsiyalar qisqa muddatga kiritilishi yoki boMmasa ulami
19:> Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
275
oson va tez pulga aylantirib olishni talab qiladi. 195 Masalan, moddiy mulkka
kiritilayotgan investitsiyalar bu maqsadlarga to'g'ri kelmaydi.
Shu bilan birga ba’zi sug'urta e’tirozlari masalan, mas’uliyatlikni
sug‘urtalash bilan bog'liq e’tirozlar uzoq vaqt davomida to'liq toianm ay turishi
mumkin. Shu munosabat bilan investitsiya qilinmav turilishi mumkin. ammo ular real
qiymatni saqlab qolishi va daromad keltirishi lozim. Mazkur usul daromad vig'ilishi
va qoplamani to'liq to'lab berishi uchun kerak bo'ladi.
Shuningdek halokatlilik riski qisqa muddatli portfelida qisqa muddatli qimmatli
qog‘ozlami ushlab turishga olib keladi. Mazkur qimmatli qog'ozlaming kursi kam
tebranish xususiyatiga ega boTib, kapitalning yo'qotish ehtimolini kamaytiradi.
Halokatli riskga kelganda ba?zi bir olimlar uni investitsion sohadagi
yechimlarda inkor qilishni tavsiya etadi. Asosiy g‘oya shundatt iboratki, katta summa
kerak bo‘lib qolganda bankdan overdraft olish maqqulroqdir. Overdraft qiymati uzoq
vaqtdan key in majburiy yuqori likvidlik bilan bog‘liq boMgan omonat foizidan
yo'qotishlardan kamroq bo‘ladi.
Bunday overdraft aktivlar bilan muvozanatlashgan bo'lishi lozim. Bu aktivlami
sug'urtalovchi overdraftni to'lashda bartaraf etishi mumkin. Mazkur holda bank
uchun naqd pul bilan bilan bog'liq muammoni yechishda kerak bo'ladi1
9
6
197.
196 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
197 Qarang: Insurance: Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institute, Great
Britain, 1993.
276
Do'stlaringiz bilan baham: | 
