0 ‘zbek isto n respublikasi oliy va q ‘rta m axsus t a ’lim vazirligi

21.2.  S u g'u rta  tashkilotining  xarajatlari va  ularn in g tarkibi

Sug'urtachining jami  mablagiar  sarfi  sug'urta  «mahsulot»i  tannarxini  tashkil 

etadi.  U  amaldagi  me’yoriy  hujjatlar  asosida  tartibga  solinadi  hamda  sug'urtachi 

xarajatlaming  tarkibini  belgilashi  uchun  asos  hisoblanadi.  Soliqqa  tortish  bazasini 

aniqlashda  sug'urtachining  jami  xarajatlari  va  ularning  tarkibini  aniqlashtirish  ham 

talab etiladi.

Sug'urta  tashkiloti  xarajatlarining  tarkibi  ham  xilma-xildir  (22.1-jadval). 

Sug'urta  tashkilotining  xarajatlari  sakkiz  turdan  iborat  bo'lib.  har  bir  tur  o'z 

navbatida, asosiy va maqsadli faoliyat hamda xarajatlaming amalga oshirilishi vaqtiga 

qarab  guruhlanadi.  Sug'urta  tashkiloti  xarajatlarining  turlariga  to'xtaladigan  bo'lsak, 

ular o'z ahamiyatiga ko'ra quyidagi guruhlarga bo'linadi:

A)  sug'urtani  amalga  oshirish  xarajatlari.  Bu  xarajatlar  sug'urtachi  faoliyatini 

moliyalashtirish  uchun  amalga oshiriladi.  Sug'urta tashkiloti  faoliyatini  tahlil  etishda 

mazkur xarajatlar tarkibini ma'lum belgilariga ko'ra guruhlash maqsadga muvofiqdir.

Sug'urtachining  faoliyati  jarayonida  mablag'lar  sarf  etilishi  yuzasidan 

belgilangan  vazifalarga  ko'ra,  sug'urta  tashkiloti  daromadi  va  zararlari  haqidagi 

hisobotiga  mos  ravishda  sug'urta  ishini  vuritish  xarajatlari  tarkibini  quyidagicha 

guruhlash mumkin:

- shartnomalami tuzish va bajarish xarajatlari;

- investitsiya faoliyati bo'yicha xarajatlar;

- boshqaruv xarajatlari.

B)  sug'urta  ishini  yuritish  xarajatlari  sarflanishiga  ko'ra  quyidagicha  boiish 

mumkin:

-  ish haqi to'lovlari;

-  davlat  fondlariga ajratmalar, xodimlami tayvorlash xarajatlari, reklama hamda 

marketing xarajatlari, xo'jalik xarajatlari va boshqaiar;

Sug'urta  ishini  yuritish  xarajatlarining  yuzaga  kelishi  davriga  ko'ra,  ulami 

quyidagi guruhlarga boiish mumkin:

-  sug'urta  shartnomasini  tuzish  uchun  oldindan  qilingan  (ish  qog'ozlarini 

tayyorlash,  statistik maiumotlami yig'ish, tarif hisob-kitoblari va shu kabi) xarajatlar;

251

---

21.1-jadval