Insurance. Principles and Practice. Compiled by David Bland, The Chartered Insurance Institut Great
«suiiste'mol» va «nojo‘ya ish, harakat» tushunchalari ham mavjud. lekin ular hattoki
javobgarlikni sug‘urta qildirishda ham kamdan-kam hollarda sug'urta holatining
sababchisi hisoblanadi. Quyida aytib o'tilganidek. polisning sug'urta qoplami ulami
hisobga olmaydi.
Ish beruvchi o'z xodimiga yetkazilgan shikast va jarohatlar uchun javobgar
boiishi mumkin va sudda ishni yutqazib qo'ygan holatlarda tovon todashdan o'zini
sug'urta qildirishi lozim. Amaliyotda ko'plab da'volar sudga murojaat qilmasdan
turib qondiriladi.
Agar yetkazilgan zarar voki shikastlanish sababchisi uning tovari bo'ladigan
bo'lsa. ishlab chiqaruvchi yoki chakana savdogar sudga tortilishi mumkin. Ushbu
javobgarlik turi «chiqarilayotgan mahsulot sifati uchun javobgarlik» deb ataladi.
Vrach. stomatolog, buxgalter, syurveyer yoki sug'urta brokerlari kabi ayrim kasblar
vakillari o'z mijozlari bilan ishlaganda o'ta ehtiyotkor va e'tiborli bo'lishlari lozim.
Kasbiy beparvolikda ayblangan va yetkazilgan zarar haqida da’vo mavjudligi
javobgarlikni sug'urta qildirish polisi ularga tovon to'lash va sud xarajatlarini
qoplashni ta'minlashi mumkin.
Javobgarlikni sug'urtalash, ehtimol. yetkazilgan zarar miqdorini aniqlash eng
oson bodadigan sug'urta turi hisoblanadi. U sud qarori bilan bclgilanadi, «suddan
tashqari» to'lovlami, sud xarajatlarini. shuningdek, sug'urta shartnomasida kelishib
olingan boshqa xarajatlami o'z ichiga oladi.
Ish beruvchinins iavobcarligi
Ish beruvchining javobgarligini sug'urta qilish qonun bo'yicha javobgarlik
holatlarida o'z xizmatchilarining funksional majburiyatlami bajarish jarayonida
etkazilgan jarohat, shikastlanish yoki vujudga kelgan kasb kasalliklari va yetkazilgan
zarar uchun tovon todanishini ko'zda tutadi. To'lanadigati tovon miqdoriga
da'vogaming sud ishini yuritish bo'yicha xarajatlari ham kiritiladi. Bundav
sug'urtadan maqsad - ish beruvchining uning xizmatchilari halok bo'lgan yoki
jarohatlangan holatlarda da'vo arizalari bilan bog'liq har qanday xarajatlarini
qoplashdir. Xizmatchilar kiyim-boshiga yoki mulkiga yetkazilgan zarar bunga
kiritilmaydi (garchi ish beruvchi buning uchun javobgar bo'lishi mumkin b o 'lsa d a -
quyida V2 bo'limda).
Sug'urta mukofoti hajmi odatda turli toifadagi ishchi va xizmatchilaming ish
haqiga bog'liq bo'ladi. Buning sababi shundaki, ishchi va xizmatchilar bajaradigan
ishlar ularga zarar yetkazilish ehtimoli bo'yicha farqlanadi. Eng xavfsiz xodimlar
toifalari bu -xizmatchilar va boshqaruv personalidir. Qurilishdagi risklar esa jismoniy
mehnat bilan shug'ullanuvchi turli toifadagi ishchilami namoyish etish uchun vaxshi
misol bo'la oladi. Ularning orasida portlatuvchilar, g'isht teruvchilar va deyarli
bitkazilgan binoda ishlaydigan suvoqchilar bor. Sug'urta qiluvchi idoralar sug'urta
tariflarini belgilashda bu farqlami hisobga olishga harakat qiladi.
Odatda «tartibga solinadigan» mukofotdan foydalanilib, u dastlab nazariy
jihatdan hisoblab chiqiladi, so'ngra real ish haqi dinamikasiga qarab tartibga solinadi.
Ish beruvchining javobgarligini sug'urta qilish bo'yicha to'lanadigan tovon
hajmi qonunchilik bilan belgilanishi mumkin. Ayrim mamlakatlarda ishchi va
xizmatchilarga shikast yetkazilgan yoki ular halok bo'lgan holatlarda to'lanadigan
180
tovon miqdorini aniqlashning asosida «Xodimlarga tovon to'lash (kompensatsiya)»
sxemalari yotadi.
Aksariyat mamlakatlarda kasallik yoki shikastlanish tufayli ish o'mida
boimagan ishchilarga to'lanadigan to'lovlar u yoki bu darajada davlat tomonidan
amalga oshiriladi. To'lov yoki milliv sog'liqni saqlash mablag'lari hisobiga, yoki
bunday toiovni belgilangan vaqt davomida amalga oshirishga majbur boigan ish
beruvchining hisobiga amalga oshiriladi. Bunday sxemalar ish beruvchining aybidan
qat'iy nazar mavjud bo'ladi.
Biz ish beruvchining javobgarligini sug‘urta qilishni ko‘rib chiqdik va bu
jabrlanuvchi xodimlarga to'lovlar doimiy tizimi mavjud bo'lmagan mamlakatlar
uchun adolatli sanaladi. Biroq qat’iyy belgilab qo'yilgan tizimlar mavjud bo'lgan
joylarda yetkazilgan zarar miqdorini sud orqali belgilash muammosi vujudga
kelmaydi, chunki kompensatsiya hajmi oldindan ma’lum bo'ladi. Bunday tizim yoki
sug'urta qilish asosida amal qilishi. yoki to'laligicha davlatga bo'ysunishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
