0 ‘zb e k ist o n r espu b lik a si ol1y va o rta m axsus ta’l im vazirligi

O 'g'il-qiz  deya  qiynalar  er jo n i
 
Bu  kulfatni  bilgan  o ‘g lil-giz  qani?
Shuning  uchun  xalqimiz:  « 0 ‘g ‘ling  yo m o n   b o ‘lsa  qad-
ding  bukiladi,  qizing  y o m o n   b o ‘lsa  yetti  pushtingning  ruhi
chirqiraydi,  xotining  yo m o n   b o ‘lsa,  seni  d o ‘zax  azobi  kuta-
di»,—  deb  bejiz  aytmaydi.
^  
O ilaning  iqtisodiy  asosi  —  bu
O U a n m g   iq tiso d iy   va 
o i | a   a , z o l a r j   i s h , a b  
o t a _
m a   naviy  a s o s i 
.  , 
. 
, 
.
o n a sid a n   m e ro s  qolgan   va  b o shq a
m a b la g ‘lardir.  Oila  h a r  bir  narsan i  isrof q ilm a s d a n   o ‘rinli 
va  o ‘z  vaqtida  ishlatsa,  iqtisodiy  n o c h o rlik d a   qolm aydi:
S en   agar  isro f etishni  tashlading
 
Ul  zam on  d a v la t  etagin  ushlading.
O ilaning  m a ’naviy  asosini,  y uqorida  aytib  o ‘tilganidek, 
ahillik,  fikriy  birdam lik,  halollik,  poklik,  m ehnatsevarlik, 
odoblilik,  axloqiy  tozalik,  inoqlik,  totuvlik,  bilimga,  kasb- 
h u n a rg a   intilish,  o ‘z  s h a ’n i-sh a v k atin i  asrash,  o b r o ‘sini 
saqlash,  sog‘lom  turm ush  tarzi,  h a r qanday порок, jirkanch, 
q o n u n g a   t o ‘g ‘ri  kelm ay digan   ish lardan  saqlanish,  xush- 
m u o m a la lik ,  m e h r-s h a fq a tli,  oqibatli  b o ‘lish,  kattalarga 
h u rm a t,  kichiklariga  izzat  va  bo sh qalar  tashkil  etadi.
M am lakatim izda oilani  m ustahkamlash  u chun  q a to r ta d ­
birlar amalga  oshirilmoqda.  1998-yil  2-fevralda  0 ‘zbekiston 
Respublikasi  Vazirlar  M ahkam asi  «Respublika  «Oila»  il- 
m iy-am aliy  markazini  tashkil  qilish  t o ‘g‘risida»  Q aro r qabul 
qildi.  Bu  Q a ro r  P rezidentim iz  to m o n id a n   1998-yilni  «Oila
202

---

yili»  deb  e ’lo n  qilinishi  m u n o s a b a ti  bilan  qabu l  qilindi. 
U shbu  Q a ro rd a   «Oilaning  ja m iy a tn i  o ‘zgartirishdagi  t u t ­
gan  o ‘m i  va  ishtirokini  y an ad a  oshirish,  oilalarning  h u q u ­
qiy,  ijtim oiy-iqtisodiy,  m a ’naviy-axloqiy  m anfaatlarini  va 
farovonligini  yaxshilashni  davlat  to m o n id a n   q o ‘llab-quv- 
vatlashni  kuchaytirish  va  izchil  t a ’minlash»  t a ’kidlanadi. 
Oila  m anfaatlarini  t a ’m inlash  borasidagi  ta dbirlar  Davlat 
dasturi  kom pleks  tusga  ega  b o ‘lib,  u  150  d a n   ortiq  tadbirni 
o ‘z  ichiga  oladi.  1998-yilda ushbu  tadbirlarni  bajarish  u chun 
davlat  b ud jetidan  144,8  mlrd.  so ‘m   m ablag‘  ajratildi.
1999-yil  «Ayollar  yili»  deb  e ’lo n   qilindi  va  ushbu  yil- 
dag i  D a v la t  d a s tu r id a   h a m   o ila n in g   u s t u n l a r i d a n   biri 
b o i g a n   ayollarning   m a n fa a tin i  h im o y a   qilishga  alo h id a  
ah am iy at  berildi.
2000-yil  « S o g i o m   avlod  yili»,  2001-yil  «O na  va  bola» 
yili  sifatida  tarixga  kirdi.  Bu  yillarda  o ilaning   asosiy  t a ­
ya n ch i  b o i g a n   o n a la r  va  b o la la r  h a q id a   katta  g ‘a m x o ‘rlik 
qilindi.  0 ‘nlab  yangi  san atoriy lar,  d a m   olish  uylari,  tib- 
biy  b in o la r  qurildi.  Bolalarga  katta  yo rd a m   k o ‘rsatildi.  0 ‘n 
minglab  Orol  b o ‘yi  va  X orazm   viloyati  bolalari  yozda  res- 
publikam izn in g  Farg‘ona,  T oshk en t  vohasidagi  d a m   olish 
uylarida  h o rd iq   chiqardilar.
2002-yil  «Q ariyalarni  qadrlash  yili»  deb  n o m la n d i  va 
o ila n in g   k o ‘rki,  m a s la h a tc h is i,  g ‘a m x o ‘ri  b o i g a n   o ta -  
on alarga  k atta  h u rm a t  k o ‘rsatildi.
2003-yil  «Obod  m ahalla yili»  b o i i b   tarixda  qoldi.  M a m ­
lakatimiz  shahar  va  qishloqlarida  guzar  va  m ahallalar  obod 
qilindi,  ko ‘chatlar  o iq a z ilib ,  ariqchalar  qazildi.  Yurtim iz- 
ning  k o ‘rkiga  k o ‘rk,  chiroyiga-chiroy  q o ‘shildi.  2004-yil  esa 
«M ehr  va  m u r u w a t  yili»  deb  atalib,  xalqimizning  birligini, 
jipsligini  m ustahkam lash,  qariyalar,  yetim-yesirlar,  nogiron­
lar,  kam   t a ’m inlangan  oilalarga  yordam   ko ‘rsatish  borasida 
katta  ish  qilindi.  0 ‘zaro  h u rm at,  oqibat  m ustahkam landi.
U m u m a n   olganda,  oila  va  m ahalla ja m iyatning   m u h im  
b o ‘g i n i   hisoblanib,  uni  yanada  m ustahkamlash  uc h u n  butun 
c h o ra lar  k o ‘rilm oqda.  Z e ro ,  dem okratik ja m iy a td a   m a h a l­
la  va  oilaning  jam iy at  taraqqiyotidagi  o ‘rni  beqiyosdir.
203

---

TAYANCH  S O ‘Z   VA  IB O R A L A R
M a h a l l a   m u h i t i ,   « m a h a l l a   o t a - o n a n g » ,   D e m o k r i t   fikri,  b i r l a s h t i r u v c h i  
k u c h ,   « M a h a l la »   j a m g ' a r m a s i ,   o il a ,   o ila v iy   m u n o s a b a t l a r ,   « x o ti n la r in g i z  
z ir o a tg o h i n g iz d i r» ,  o il a - m il la t  p a rv o z i,  «O ila  k o deksi»,  o t a - o n a   v a  f a r z a n d la r  
b u r c h i ,   o i l a n i n g   iq t is o d iy   v a  m a ’n a v iy   a s o s i,  «O ila»  m a r k a z i ,   « O b o d   m a ­
h a ll a   yili».
SAVOL  VA  TOPSHIRIQLAR
1.  M a h a l l a   m u h i t i n i   y a x s h i la s h   o m i l l a r i   q a n d a y ?
2.  « O ila   t a r b i y a s i   —  j a m i y a t   m a ’n a v i y a t i n i n g   y u k s a l i s h i »   ib o r a s i n i  
s h a r h la n g .
3.  M a h a l l a   va  q o ‘n i - q o ‘s h n i c h i l i k   —  m illiy   t a r a q q i y o t   n e g iz i.  I b o r a -  
n i n g   m a ’n o s i  n i m a ?
4.  « H o v li  o l m a ,   q o ‘s h n i   ol» .  « S h o l c h a   s o t s a n g   q o ’s h n i n g g a   s o t ,   b ir  
c h e t i d a   o ‘z i n g   o ‘ti r a s a n » ,   « B ir  b o la g a   y e tti  m a h a l l a   o t a - o n a »   kab i  h i k m a t l i  
ib o r a l a r n i n g   s h a r h i.
5.  D o n i s h m a n d l a r   o il a   m a ’n a v i y a t i  v a  q o ‘n i - q o ‘s h n i c h i l i k k a   o id   a y t-  
g a n   o ’g i t l a r d a n   n a m u n a l a r   k e ltir in g .
6.  « V a ta n   o s t o n a d a n   b o s h l a n a d i »   ib o r a s i  h a q i d a   fik r  b ild ir in g .
ADABIYOTLAR
1. 
I. 
K a r i m o v .  J a m i y a t i m i z   m a f k u r a s i  x a lq n i  —  x a lq ,  m i l l a t n i   m ill a t 
q il is h g a   x iz m a t   e t s i n / / « T a f a k k u r »   j u r n a l i ,   1998,  2 - s o n .
2.  0 .   M u s u r m o n o v a .   O ila  m a ’nav iy ati  —  m illiy  g 'u r u r .   Т.:  « 0 ' q i t u v c h i » ,  
1999.
3.  A.  Q.  M u n a v v a r o v .   O ila   p e d a g o g ik a s i.  Т .:  « 0 ‘q i t u v c h i » ,   1994.
4.  V.  K a r i m o v a .   O t a - o n a   m a k t a b i   —  b a x tli  h a y o t   kaliti.  Т .:  2002.
TEST  SAVOLLARI
1.  M a h a l l a d a g i   s h a r q o n a   r u h i y a t  d e g a n d a   n i m a n i   t u s h u n a s i z ?
A )  Q o ‘n i - q o ‘s h n ic h il ik   q o id a l a r i g a   izchil  a m a l   q il in is h in i.  B)  O q s o q o ll a r  
fikriga  b o ’y s u n i s h   o d a ti  h u k m r o n li g in i .   D )   M a h a l l a   o q s o q o l i g a   it o a t k o r li k -  
ni.  E )  H a m m a   b ir - b ir ig a   t a ’s ir  k o ‘rs a ta   o lish i  i m k o n i y a t in i .   F )  «В»  v a  «D» 
q a to r la r d a g i  ja v o b l a r   t o ‘g ‘ri.
2.  « H o ’kiz g a   t u q q a n   k u n ,   b u z o q q a   h a m   t u g ‘a d i»   i b o r a s in i n g   m a ’n o si 
n i m a ?
A )  B u z o q   h a m   o ‘sib ,  h o ‘k iz   b o ‘la d i .   B)  B u g u n   h o ’k iz in i  u r g a n   egasi 
e r t a g a   b u z o g ’in i  h a m   u r a d i .   D )  O t a - o n a n g   u c h u n   n i m a   q il s a n g ,  f a r z a n -  
d in g   h a m   s e n g a   s h u n d a y   q ila d i.  E )  O t a - o n a n i n g   b o s h i g a   t u s h g a n   k u n ,   v a q ti 
k e lib ,  o ‘g ‘i l - q i z n i n g   b o s h i g a   t u s h a d i .   F )   «В»  v a  « D »   q a to r d a g i s i   t o ‘g ‘ri 
b o ‘ls a  k e ra k .
3.  O i l a n i n g   h u q u q i y   a s o s la r in i  b e lg i l a b   b e r u v c h i   m a n b a   q a y si  j a v o b d a  
t o lg ‘ri  k o ’r s a tilg a n ?
A )  
S h a r i a t   q o i d a l a r i d a .   B )   M a m l a k a t i m i z   K o n s t i t u t s i y a s i d a .  
D )   « Q u r ’o n »   va  h a d i s l a r d a .   E )  « O ila   k o d e k s i » d a .  F )   F a q a t   «Е »  q a t o r id a g i  
j a v o b   t o ‘g ‘ri.
204

---

4.  T u r l i   x a l q l a r   k iy i m l a r i   s h a k l i n i n g   t u r l i c h a   b o ‘lish ig a   s a b a b   n i m a ?
A )  K i m d i r   z a m o n a v i y   f a s o n d a   k i y i n a d i ,   k i m d i r   a n ’a n a v i y   s h a k l d a .
B)  T u r li  x a lq l a r n i n g   m illiy   u r f - o d a t l a r i   b ir   xil  b o ‘lo l m a y d i .  D )  T u r li  xalq lar 
tu r li  iq lim   s h a r o itl a r i d a   y a s h a y d i la r .  E )  «В»  va  «D »  q a to r la r d a g i   ja v o b l a r  
t o ‘g ‘ri.  F )  F a q a t   «Е »  q a to r d a g i   j a v o b   t o ‘g ‘ri.
5.  X u s h m u o m a l a l i k   t u s h u n c h a s i n i n g   m a ’n o s i  q a y si  q a t o r d a g i   j a v o b d a  
t o ‘g ‘ri  k o ‘r s a tilg a n ?
A  )  S a lo m la s h ish  tartibig a  rioya  etish,  sh irin   m u o m a l a   qilish,  q o ’pol  s o ‘zni 
tilga  olm aslik.  B)  Y o q im li  m u o m a l a   qilish,  yaxshi  ta a s s u r o t  q oldirishga  i n t i ­
lish,  yolg ‘o n n i   h a m   c h i n d a y   k o ‘rsata  bilish.  D )  Q o 'p o l   s o ‘z n i  h a m   chir oylisi- 
ga  alm ash tira bilish,  m u o m a la d o s h n i  yog‘d a y  eritishga  intilish,  v a ’d a la m i  quyuq 
qilish.  E)  «А»  va  « D »   q a to r la r d a g i  ja v o b l a r   t o ‘g ‘ri.  F )   F a q a t  «А»  q a to r d a g i 
ja v o b   t o ‘g ‘ri.
6.  « K iy g a n   t o ‘n in g   e s k ir a r ,  k iy d ir g a n i n g   —  e s k ir m a s »   n a q li n in g   m a ’nosi 
n i m a ?
A)  E g n in g d a g i  e s k i r g a n - e s k i r m a g a n i n i   k o ‘rib  t u r a s a n ,   a m m o   s o v g 'a  
q il g a n i n g n i n g   h o l i d a n   d o i m o   x a b a r   t o p m a y s a n ,   s h u n i n g   u c h u n   e s k i r m a g a n  
d e b   o ‘y la y s a n .  B)  K i m g a d i r   t o ‘n   k iy d i r g a n   e k a n s a n ,   v a q ti  kelib   u  h a m  
s e n g a   y a n g is in i  k iy d i r a d i .  D )  E s k i n i  s o v g 'a   q ilib ,  y a n g i s in i  k u t m a .   E )  Q i l ­
g a n   y a x s h ilig in g g a   y a x s h i lik   b i l a n  j a v o b   o la s a n .   F )  «В»  v a  «Е »  q a t o r l a r d a g i  
fik r  t o ' g ' r i .
7.  « K o ‘p  m o l d a n   o z   a q l  yax sh i»   m a q o l i n i n g   m a ’n o s i  n i m a d a n   i b o r a t?
A)  M o l,  y a ’ni  b o y lik   k o ‘p   b o 'l g a n i   b ila n   u n d a n   a q l  o lo l m a y s a n .  B)  K o ‘p
m o l n i   jo y l a s h   q iy i n ,   a q l  o z   b o ' l s a   h a m   m i y a d a n   j o y   t o p i l a d i .   D )  H a y o t ­
n i n g   s i r - s i n o a t i n i   m o l - m u l k   b i l a n   e m a s ,   o z   b o ' l s a   h a m   a q li n g   b i l a n   a n g la b  
y e t a s a n .   E )  O z   a q l  b il a n   h a m   k o ‘p   m o l n i   a s r a s h   m u m k i n .   F )  A q li n g   o z 
b o ' l s a ,   k o ‘p   m o l   to p o l m a y s a n .
1 3 -§ .  A M A LIY   M A S H G ‘U L O T