0 ‘z b e k ist 0n respublikasi olïy ya g ‘rta m âxsus ta’lim yazirligi


  Dunyoda ekoturizmning resurslari



Download 9,07 Mb.
Pdf ko'rish
bet18/129
Sana15.09.2021
Hajmi9,07 Mb.
#175016
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   129
Bog'liq
Ekologik turizm R.Xaitboyev 2018

5.1.  Dunyoda ekoturizmning resurslari.
M illy parkiaraiiug tashkil qilinlsM
Ekoturizmning  mohiyati,  mazmuni,  tamoyillari,  maqsadi 
va  vazifaiaridan  kelib  chiqqan  holda  uning  asosiy  resurslárini 
quyidagicha  tasniflásh mumkin:
1.  Insonning  xo‘jalik  faoliyati 
tegmagan tabiiy hududlar.
2.  Insonning  xo£jalik  faoliyati 
qisman  ta’sir  qilgan  ammo  tabiiy 
ekologik muhií muvozanati saqlanib 
The Wodd Con«««** (Mon 
qoigan  tabiiy hududlar.
3.  Insonning  xo'jalik  faoliyati 
ta’sir qilmagan okeanlarva dengizlar  m 
akvatoriyasi.
4. 
Insonning  xo‘jalik  faoliyati  qisman  ta’sir  qilgan,  ammo 
tabiiy  ekologik  muhií  muvozanati  saqlanib  qoigan  okeanlar  va 
dengizlar akvatoriyasi.
5.  Dunyo  davlatlaridagi  milliy parklar.
6.  Dunyo  davlatlaridagi  tabiat  qo'riqxonalari,  biosfera 
qo‘riqxonalari,  tabiat rezervaílari.
7.  Dunyo davlatlaridagi ekologik parvarishxonalar (ekologik, 
biologik pitomniklar) va tabiat buyurtmaxonalari  (zakaznikíar).
8. Dunyo davlatlaridagi alohida muhofaza qilinadigan hududlar.
52


9.  Sayyoramizning  tabiat  zonálari  va  uning  tabiiy  iqlim 
xususíyatlariga ega boigan landshaftlari,  florasi va faunasi.
10.  G ‘rmonlar va uning  iandshafilari,  florasi va faunasi.
11.  Daryolaraing  havzalari,  ularning  florasi  va  faunasi,
sharsharaiari.
12.  Toglar,  íog‘  oldi  zonalari  va  ularning  tabiiy  boyliklari, 
daralari,  kan’onlari,  flora va  faunasi.
13.  Arid  (quruq  iqlimli  chollar,  yarim  cho'llar,  sahrolar) 
zonalar va ularning  landshaftlari,  florasi va faunasi.
14.  Suv omborlari,  ularning sohilíaii,  florasi va faunasi.
Yuqorida  qayd  qilihganlaming  barchasi  ekoturizmning
resurslari  hisoblanadi.  Chunki  ekoturist  tabiat  va  uning 
boyliklariga qiziqishi,  zavqlanishi,  dam olishi va tomosha qilishini 
o‘zi haí qiladi.
ílmiy  adabiyotiarda  va  ekoturizmni  dastlabki  vaqtlarda 
rivojlantirish 
nuqtayi 
nazaridan 
hozirda 
ekoturizmning 
asosiy  resurslari  dunyoning  barcha  davlatlarida  quyidagicha 
belgilangan:
1.  Dunyo davlatlaridagi  milliy parklar.
2. 
Dunyo  davlatlaridagi  tabiat  qo'riqxoealari,  -biosfera 
qo'riqxonalari,  tabiat  rezervatlari.
3.  Dunyo  davlatlaridagi  ekologik  parvarishxonalar  (ekoiogik, 
biologik pitomniklar)  va tabiat buyurtmaxonalari  (zakazniklar).
4.  Dunyo  davlatlaridagi  alohida  muhofaza  qilinadigan 
hududlar.
Ekoturizm  resurslarining  umumiy  ro‘yxaíin!ng  liar  bir 
nomlanishiga  alohida-alohida  to‘xtalisit  va  izoh  berish  mumkin. 
Lekin,  ularning  barchasini  instituí  va  universitet  talabalari 
maktablarda, akademik litseylarda va kasb-hunar koSlejlarida o‘qib 
o‘rganishgan.  Shuning  uchun  ham  biz  hozircha  ekoturizmning 
xalqaro  miqyosda  qabul  qilingan  asosiy  resurslarini  o‘iganishimiz 
mumkin.
Dunyoda  birsnchi  milliy  park  —  Yellouston  —  1872- 
yili  Ranada  davlatining  tashabbusi  bilan  Amerika  Qo'shma
53


Shtatlarida.  tashkil  qilindi.  Chunki,  Yellouston  milliy  parkin ing 
bir xil tabiiy iandshaftlarga ega boigan hududlarming katta qismi 
Kanada  davlati  chegaralarida joylashgan  edi.  Shimoliy Amerika 
qit’asining  Qoyaii  tog‘larida  1885-yilda  26  km.  kv.  maydonda 
Vud  Baffalo  milliy  parki  ocWidi.  1948-yiida  “Tabiatni va  tabiiy 
resurslarni  muhofaza  qilish  xalqaro  Ittifoqi”  (MSOP)  tashkil 
qilindi.
Ittifoqning bosh maqsadi — hayvonot va o‘simliklar dunyosining 
hududlarini  muhofaza  qilish,  tabiat  muhofazasi  bo‘yicha  ilmiy 
tadqiqotlar  o‘tkazish  deb  belgilandi.  MSOP  1958-yilda  BMT 
ga  milliy  parklami  tashkil  qilish  va  ulaming  muammolarini 
quwatlashni  taklif  qildi. 
Natijada, 
1962-yilda 
BMTning 
“Milliy  parklar  bo£yicha  xalqaro  konferensiyasi”  o‘tkazildi. 
Bu  konferensiyada  70  ta  davlatlaming  vakillari  qatnashdilar. 
1972-yilda  BMT va YUNESKO, YUNEP a’zolari “Milliy parklar 
bo‘yicha xalqaro  Ikkinchi  Konvensiyani”  qabul qildi32.
Bu  Konvensiyaning  qarorlari  bo‘yicha  dunyodagi  barcha 
milliy parklarda insonning xo'jaliic faohyati sezilarli  “darajalarda” 
chegaraSandi  va  o'simliklar,  hayvonot  dunyosini  to£liq  muhofaza 
qilish  sharti  qo‘yilib  (tabiiy  landshaftlar  va  betakror  tabiiy 
majmualar, o‘simliklar va hayvonot dunyosiga insonning aralashuvi 
qat’iyan  man  qilinadi)  qisman  ekologik  turizmda  foydalanishga 
ruxsat berildi.
Milliy  parklar.  Milliy  park  tushunchasi,  uning  vazifalari  va 
milliy  parklardan  turizm  va  rekreatsiyada  foydalanish  bo'yicha 
birinchi  1933-yil  Londonda  “Afrika  flora  va  faunasini  muhofaza 
qilish  Konvensiyasi”da  qabul  qilindi.  1940-yili  Dehlida  milliy 
parklaming hozirgi  ta’rifi berildi.
Milliy  parklar  milliy  va  xalqaro  ahamiyatga  ega  bo'lgan 
betakror  tabiatni  va  tabiiy  landshaft  obyektlarini,  ekologik 
tizimlami  muhofaza  qilish  va  ilmiy,  rekreatsiya,  dam  olish, 
madaniy-ma’rifiy  tadbirlar  o‘tkazish  uchun  moljallangan  va
32 
Mose  Ingo.  Sanfter Tourismusim Nationalpark Hohe  Tauern.  Vecbtaer Arbeitenzu 
rGeographie un d  Regional 
Wissenschaft, 
Band 6. Vechta,  1988. P. 267.
54


qo'riqlanadigan  hududlar hisoblanadi.  Milliy parklarning tarkibiy 
ta’riflari  quyidagi  tavsiflardan  iborat:
•  Inson  xo'jalik  faoliyati  aralashmagan  bir  yoki  bir  necha 
ekologik tizimlardao  iborat bolgan tabiiy majmualar yig'indisi;
•  0 ‘simliklar  va  hayvonot  dunyosi  bioxilma-xilligi  o‘zining 
turii-tuman  va alohida etnik  xususiyatlarga  egaligi  alohida  ilrniy- 
amaliy qiziqishga ekanligidan  muhofaza qilinadi;
•  Mahalliy tabiiy landshafitlar  faqat  shu  hududlarni  egallagan 
bo'lib o‘zining betakror chiroyiga ega;
•  Ekologik, geomorfologik va estetik beigiiari uchun davlatning 
alohida muhofazasidagi hududlarga aylantirilgan;
•  MiUiy  parkka  iimiy  tadqiqotlar  va  tabiatni  o‘rgani,sh 
maqsadlarida kirishga raxsat beriladi;
•  Milliy  parklardan  (davlatlarning  qarori  bilan)  dam  olish  va 
rekreatsiya,  turizm maqsadlarida foydalanish mumkin.
Dunyodagi  davlatiar  o‘ziarining  milliy  parklaridan  har  xil 
iartibda  foydalanadilar.  Shuning  uchun  ham  dunyodagi  milliy 
parklarning  tashkiliy,  iqtisodiy  va  geografik  xususiyatlarini  bilib 
olish  zarur.  Milliy  parklar  davlat  va  xususiy  mulk  egaligiga 
qarashli  bo‘lishi  ham  mumkin.  Bundan  tashqari ba’zi  davlatlarda 
milliy parklar xalqaro tashkiloilar ixtiyoriga ham beriladi.  Hozirgi 
vaqtga kelib milliy parklarning asosiy qismi deyarli davlat  mulkiga 
aylantirilgan.
Miffiy parklarnißg tashldl 
1933-yil  Londonda  “Afrika
flora va faunasini muhofaza qilish Konvensiyasi”ning milliy parklar 
bo£yicha qabul qilgan qaroridan keyin davlatlarda milliy parklarni 
tashkil  qilish  birmuncha  jonlandi.  Ayniqsa,  Afrika  davlatlarida 
XX  asrda  ko‘plab  milliy  parklar  va  tabiat  qo‘riqxonalari  tashkil 
qilindi.  Bu milliy parklar va tabiat qo'riqxonalari hozirgi kungacha 
betakror  tabiat  muzeylari  sifatida  insoniyatga  xizmat  qilmoqda. 
Afrikadagi eng katta milliy parklar Zair davlatida tashkil  qilingan; 
Salonga  Upemba,  Maiko,Virunga.  Zairdagi  Kafue  milliy  parkida 
dunyodagi  karkidon va begemotlarning eng ko‘p sonlari  saqlanadi 
va  muhofaza qilinadi.
55



Download 9,07 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   129




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish