0-Xotira ierarxiyasi(37-52). docx

---

37
2-mavzu: Zamonaviy kompyuterlarda xotira ierarxiyasi. Xotira ierarxiyasi.
Xotiraga bir xil bo`lmagan ruhsatlilik tizimlari(NUMA), xotiraga bir xil bo`lgan
ruhsatlilik tizimlari (UMA).
Reja:
1. Kompyuterning xotira tizimi.
2. Xotiraning ierarxik strukturasi.
3. Birgalikda qo’llaniladigan umumiy xotirali
arxitekturalar.
4. SMP arxitekturasi.
5. Taqsimlangan xotirali arxitektura.
Kalit so'zlar. Xotira (memory), Umumiy xotirali arxitektura
,
multiprotsessor
,
gibrid arxitektura
, operatsion tizim, SMP, MPP akkumulyator, adreslash (address),
razryad,
segment
, shinalar (bus), SIMM, DIMM, boshqarish qurilmasi (control
device), NUMA (Non-Uniform Memory Access) arxitekturasi, ajratilgan xotira,
parallel arxitektura, multikompyuter, taqsimlgan xotira, lokal xotira, kogerent kesh,
massiv parallel, tarmoq adapterlari, gibrid arxitektura.
1. Kompyuterning xotira tizimi
Kompyuter tizimi markaziy protsessor (CPU), xotira (RAM va ROM), kiritish/
chiqarish qurilmalaridan (I/O) iborat.
Kompyuter xotirasi - bu ma’lum vaqt davomida hisoblashda foydalaniladigan
ma’lumotlarni saqlash uchun fizik qurilma yoki vosita.
2.1-rasm.Kompyuterning xotira tizimi.

---

38
Kompyuter xotirasining turlari:
Registrlar
, to’g’ridan-to’g’ri protsessorda joylashgan;
Kesh xotira
, xotirada tez-tez ishlatiladigan qismlarni (fragmentlarni) saqlash uchun
mo’ljallangan;
Asosiy xotira (RAM)
, tezkor xotira;
Diskli xotira (ROM)
(HDD, SSD);
Magnit lentali xotira
(
стриммеры
);
2.Xotiraning ierarxik strukturasi
Kompyuterlarda ma`lumotlarni saqlash bilan bog`liq muammolarni oldini olish
uchun xotiraning ierarxik strukturasi ishlab chiqilgan. Ierarxiyaning yuqori qismida
protsessorning registri joylashgan. Bu registrlarga kirish qolgan xotira birliklariga
nisbatan tez hisoblanadi. Undan keyingi dajarada Kesh-xotira joylashgan, bugungi
kunda kesh-xotira 32 Kbaytdan bir necha Mbaytgacha yetadi. Keyingi darajada
kompyuterning asosiy xotirasi joylashgan bo`lib, bugungi kunda 1 Gbaytdan
boshlanadi (lekin amaliyotda deyarli ishlatilmaydi). Keyingi darajada ma`lumotlarni
uzoq muddat saqlashga mo`ljallangan HDD – qattiq magnitli disk (yoki SSD)
qurilmalari joylashgan. Quyi darajada esa lentali saqlovchilar, optik disklar va boshqa
qurilmalar joylashadi.
Ierarxiyaning yuqorisidan pastga qarab harakatlanganda (xotiraning) 3 ta
parametrlar o`zgaradi. Birinchidan: