\ Ózbekstan respublikasí joqarí HÁm orta arnawlí

3.3. Maydalash darajasi, maydalash bosqichlari va maydalash usullari

Maydalash deb ma’dan bo‘laklari o‘lchamini tashqi kuch ta’sirida kichraytirishga aytiladi. Maydalash jarayoni maydalash darajasi bilan xarakterlanadi. Maydalash darajasi deb, maydalash natijasida ruda bo‘laklarining o‘lchami necha marta kichrayishini ko‘rsatuvchi kattalikka aytiladi.

i = D max/d max (23)
bu erjda: D max - dastlabki ma’dan tarkibidagi eng katta bo‘lakning o‘lchami, mm; d max - maydalangan mahsulot tarkibidagi eng katta bo‘lakning o‘lchami, mm. Boyitish fabrikalarida ma’danlarni maydalash odatda bir necha bosqichda amalga oshiriladi, chunki bitta maydalagichda kerakli maydalash darajasiga erishish mumkin emas. Shuning uchun maydalash bir necha bosqichda amalga oshiriladi. Masalan, rangli va qora metalllar rudalarining ko ‘pchiligi uchun 3 bosqichda maydalash ishlatiladi.
1 - bosqich.Yirik maydalash- 1500 - 1000 mm dan 300 mm gacha.
2 - bosqich. O‘rtacha maydalash - 300 mm dan 75 mm gacha.
3 - bosqich. Mayda maydalash - 75 mm dan 10-15 mm gacha. Umumiy maydalash darajasi alohida bosqichlarda olingan maydalash darajalarining ko ‘paytmasiga teng: ium = iyir · io ‘rta . imayda (24) Masalan, yirik maydalash uchun i yir = 1500/300 = 5; O‘rtacha maydalash uchun io ‘rta = 300/75 = 4; Mayda maydalash uchun i mayda = 75/15 = 5. Umumiy maydalash darajasi i um = 5 * 4 * 5 = 100 Har qaysi maydalash bosqichidan oldin dastlabki ma’danning tarkibidan elash orqali o‘lchami shu bosqichdagi maydalangan mahsulot o‘lchamiga teng mayda sinf ajratib olinadi. Mayda mahsulotni ajratib olish hisobiga maydalagichga beriladigan yuk qisqaradi, uning ishlab chiqarish unumdorligi ortadi, elektr energiya sarfi kamayadi, shuningdek, ma’danning o‘ta yanchilishining oldi olinadi. Yumshoq ma’danlar ikki bosqichda, o‘rtacha qattiqlikdagi rudalar 3 bosqichda, qattiq ma’danlar esa 4 bosqichda maydalanadi. Ma’dan qancha qattiq va mustahkam bo‘lsa, ichki tortilish kuchlarini engish uchun shuncha ko ‘p kuch talab qilinadi.
Maydalashda mineral zarra yuzasining ochilishi ma’danbo‘laklarining tashqi kuch ta’sirida parchalanishi natijasida sodir bo‘ladi.Ruda bo‘laklarini parchalash uchun alohida kristallar orasidagi va kristallar ichidagi tortishish kuchini engish kerak. Bu rudaning mustahkamligini belgilaydi. Bundan tashqari ma’danning mustahkamligi uning tuzilishidagi ichki nuqsonlar (darz, begona narsalar) ga ham bog‘liq. Rudaning xossasi (mustahkamlik, mo‘rtlik, qovushqoqlik va boshqalar) ga qarab parchalanishning quyidagi usullari ishlatilishi mumkin. Ezilish - ikkita maydalovchi yuza orasida ma’dan bo‘laklarining siqilishi natijasida parchalanish.
Erilish – ma’dan bo‘laklarini maydalovchi jismning uchlari (tig‘lari) orasida uzilib bo‘linishi. Zarba - ma’dan bo‘laklarini qisqa ta’sir etuvchi dinamik yuk ta’sirida parchalanishi. Ishkalanish - ma’dan bo‘laklarini bir-biriga qarama-qarshi harakatlanuvchi maydalovchi yuza orasida parchalanishi.