Ў збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Gerpesviruslarni laboratoriya diognostikasi. Ko’pchilik hollarda kasallikni xarakterli ko’rinishi diognostikani yengillashtiradi. Lekin, kasallikni yashirin, sust o’tovchi formalarida ayniqsa genital gerpeslarda diognoz qo’yish qiyinlashuvi mumkin.
Virusoskapik usul. Kasallikning ko’pchilik formalarida eng oddiy va yengil virusoskapik usul xisoblanadi. Uchuqdan va jarohatlangan joydan bosma, qirma surtma olinib bo’yab ko’rilganda gigant ko’p yadroli kritmali hujayralarni (Sanka-probasi) topilishi gerpesviruslar borligidan darak beradi. Gerpetik ensefalitga shubxa qilinganda miya bioptatlaridan monoklonal antitela yordamida bilvosita immunoflyuoressensiya usulida virusni topish mumkin.
Virusologik usul. Ko’proq xomilador ayollarda genital gerpes borligiga shubha qilinganda va birlamchi virus yuqqanda qo’llaniladi. Har ikkala virus (OGV1 va OGV2) ham hujayra kulturalarida yaxshi ko’payyadi, asosan ko’proq xorionallantois hujayralari qo’laniladi. Xarakterli XPT hujayra yadrosida kiritmalar (maxsus antigeni) va ko’p yadroli gigant hujayralar hosil bo’ladi.
Biologik usul. Laboratoriya sharoitida vezikulalardan olingan suyuqliklar quyon, dengiz cho’chqachasi, kalamush ko’z pardasiga yuqtirilsa ko’zning mugiz pardasini shikaslaydi va keratit, miyasiga yuqtirilsa ensefalit keltirib chiqaradi. Lekin, virusni organizimdan topilishi kasallini aniqlash kriteriyasi xisoblanmaydi, chunki sog’lom odamlarning 80-90% viruslar uchraydi. Tabiiy sharoitda va laboratoriya hayvonlari suv chechak viruslari bilan og’rimaydi.
Serologik diognoz qo’yishda KBR va neytralizasiya reaksiyalari qo’llaniladi. Immunoferment usulida OITV antitelasini kasal qon zardobi tarkibida aniqlash.
Usulni qo’yishda mahsus avtomatik mikropipetka dozatorlardan foydalaniladi. IFA immunosorbent polisterol 96 chuqurchali planshetkalarda yoki striplarda qo’yiladi. Test sistema tarkibidagi ingredentlar uslubiy qo’llanmaga asosan suyultiriladi.
Ish tartibi.
1. Immunsorbent chuqurchalarga OITV 1-kon’yugatidan ishchi dozasida 0,25 mkl tomiziladi. So’ngra planshetka chuqurchasiga 0,75 mkl nazorat na’munasidan ( K+, K- ) qo’shiladi. Nazorat na’munalarini ishlatish qo’llanilayotgan striplarni soniga bog’liq bo’lganligi uchun quyidagi sxemani qo’llash mumkin:
1 stripda -1 chuqurcha K+, 2 chuqurcha K-;
2 stripda - 2 chuqurcha K+, 2 chuqurcha K-;
3 va undan ortiq -2 chuqurcha K+. 3 chuqurcha K-.
Masalan, Agar IFA 2 ta stripda qo’yilayotgan bo’lsa, stripni A-1 va A-2 chuqurchalariga mikrodozator yordamida 0,75 mkl K+, va 2 ta chuqurchaga V-1 va V-2 ga esa 0,75 mkl K- nazorat na’munalaridan tomiziladi.
Qolgan chuqurchalarga 0,75 mkl tekshirilayotgan qon zardob na’munasidan tomiziladi. Chuqurchadagi ingridentlar yaxshilab aralashtiriladi (planshetkani qirrasini sekin – sekin urish bilan). Planshet qopqog’i berkitilib 37º S 60 minut saqlanadi.
2. Planshetdagi ingridenlar vosher (planshetni yuvish moslamasi) yordamida olinib dezinfeksiyalovchi suyuqlik bor idishga to’kiladi, planshet 4 marotiba yuvuvchi ishchi rastvor bilan yuviladi. Har bir yuvishda 40 sekund rostvor ushlab turiladi va dezinfeksiyalovchi suyuqlik bor idishga to’kiladi.
3. Hamma strip chuqurchalariga 100 mkl ko’yugat-2 ni ishchi dozasida mikropipetka yordamida tomiziladi. Planshet qopqog’i berkitilib 37º S 30 min saqlanadi.
4. Planshetdagi ingridenlar vosher (planshetni yuvish moslamasi) yordamida olinib dezinfeksiyalovchi suyuqlik bor idishga to’kiladi, planshet 4 marotiba yuvuvchi ishchi rastvorda yuviladi (2 p. o’xshash).
5. Hamma strip chuqurchalariga 100 mkl SS ( substrat aralashmasi, bufer rastvori) tomiziladi. Planshet qopqog’i berkitilib qorong’i joyda 20 - 24º S 25-30 min saqlanadi.
6. Planshetdagi reaksiyani to’xtatish uchun hamma chuqurchalarga 100 mkl dan stop – reagent qo’shiladi va 1- 2 min kiyin natija aniqlanadi.