Ў збекистон республикаси соғЛИҚни сақлаш вазирлиги тошкент фармацевтика институти

Bakteriologik tekshiruv. Tekshiriluvchi materialdan sof kultura ajratib olish uchun material maxsus elektiv — ivitilgan qon zardobli agarga va Klauberg muhitiga (tellurit natriyli oziqli agarga gliserin va fibrinsizlantirilgan qon qo’shilgan) ekiladi (sxema 7). Bu muhitlarda kokklar va tomoqda uchraydigan boshqa mikrofloralarning o’sishi to’xtatilib, bo’g’ma bakteriyalarining o’sishi uchun esa imkon yaratiladi. Ekmalar termostatga 37°S 18-48 soat qo’yiladi.
2-kun. Bo’g’ma tayoqchalari zardob qo’shilgan GPA yumaloq, mayda, markazi zichlashgan koloniyalarni hosil qiladi. Koloniyalar baravar o’sganda muhit yuzasi saxtiyon terisini eslatadi. Bu muhitda o’sgan koloniyalardan surtma tayyorlanib Gram, Neysser usullarida bo’yaladi, surtmada tipik bo’g’ma tayoqchalari topiladi.
Telluritli muhitda (bu muhit bo’g’mani ko’payishini ham sekinlashtiradi, 24 soat ichida koloniyalari o’smasligi mumkin, shuning uchun 48 soatga termostatda qoldiriladi) bo’g’ma bakteriyalari, telluritni metal telluritgacha qaytaradi va muhitda koloniyalari qora jigarrang bo’lishi mumkin. Bu muhitda bo’g’ma qo’zg’atuvchisi kultural xususiyati bo’yicha 3 biovari tafovut qilinadi: gravis biovari kulrang qora rangdagi yuzasi radial markazdan periferiyaga ketgan chiziqchali, ko’rinishi “Margarit” guliga o’xshash (R-koloniya); mitis tipi esa — mayda, yumaloq, bo’rtgan yuzasi silliq, qirralari (S-koloniya); intermedius mayda, quruq, qora kulrang chetlari notekis (RS yoki SR yaqin). Oxirgi yillarda bo’g’maning to’rtinchi biovarini (bilfantis) ham tafovut qilishmoqda. Bu biovar mitis tipiga yaqin turadi (76-rasm). Telluritli muhitda o’sgan koloniyalardan odatda surtma tayyorlab, bo’yab o’rganilmaydi, chunki tellurit bakteriyalar morfologiyasiga ham ta’sir etib, ularni o’zgartirishi mumkin. Sof kulturasini ajratib olish uchun zardob qo’shilgan GPA ekiladi (zardob qo’shilgan muhitlarda qo’zg’atuvchi o’zining morfologik va boshqa xususiyatlarini tiklab oladi) va termostatga qo’yiladi.
3-kun. Ajratib olingan kulturalar o’ziga o’xshash, ammo pa­togen bo’lmagan korinobakteriyalardan morfologik xususiyatlari, saxaroza, glyukoza, kraxmallarni parchalashi, sistinaza fermenti va toksi­genlik va antigenlik xususiyatlari bo’yicha farqlanadi (50-jadval).
Bo’g’ma bakteriyalarining toksin ishlab chiqarish xusu­siyatlarini aniqlash diagnostikada eng muhim xususiyatlardan biri hisoblanadi, chunki bo’g’ma qo’zg’atuvchisini tabiatda ikki xil shtammi uchraydi. Birinchisi toksigen odamda bo’g’ma kasalligini keltirib chiqaradi, ikkinchi tip shtammi esa toksigen bo’lmasligi mumkin, amaliy ahamiyati yo’q. Shuning uchun bo’g’maning toksigenligi albatta aniqlanadi va shu asosda asosiy tashhis qo’yiladi. Oxirgi yillarda bo’g’maning toksigenlik xususiyatini aniqlashni birqancha usullari taklif qilingan (laboratoriya hayvonlarida, hujayra kulturasida va gelda diffuziya presipitasiya reaksiyasi). Amaliyotda ko’proq gelda diffuziya presipitasiya reaksiyasi qo’llaniladi.