Ў збекистон р еспубликаси о лий ва ўрта махсус таълим вазирлиги том он и д ан олий ўқув ю ртлари

Газ ўтказувчанлик. Бинонинг ички ва ташқи томонларида босим- 
лар фарқи бўлганлиги сабабли, деворлар ва қаватлараро плиталардан 
ҳаво ўтади. Ашёнинг бу хусусияти унинг газ ўтказувчанлик коэффици­
енти билан белгиланади. Газ ўтказувчанлик коэффициенти ц — девор- 
нинг кдпинлиги а=1 м, юзаси S=1 м2 ва унинг икки томонидаги бо- 
симлар фарқи (Р,—Р2)=1 мм симоб устунига тенг бўлган ҳолда 3 = 1 
соат давомида ўтказган газ микдори билан ўлчанади. У қуйидагича 
ифодаланади: ц = V • а / (S (Р,—Р2) 3). Баъзи ашёларнинг газ ўтказув- 
чанлик коэффициенти 2.4-жадвалда келтирилган.
? 
4-жадвал
Қ у р и л и ш а ш ё л а р и н и н г г а з ў т к а з у в ч а н л и г и
Ашёлар
Газ ўткаэувчанлик коэффициенти
Оддий гил гишт
0,49 10 1
Ёғоч (толасига кўндаланг ҳолатда)
0,275-m-’
Зич бетон
0,43-10 J
Фибролит
0,47-10 2
Ғовак тупроқ
0,366-10 2
Газ ўтказувчанлик ашёларнинг физик хусусиятларига, аввало, 
ғоваклигига ва ғовакларнинг тузилишига боғлиқ. Намликнинг оши- 
ши билан газ ўтказувчанлик кўрсаткичи камаяди. Агар қуруқ бе- 
тоннинг газ ўтказувчанлик коэффициенти 0,04 га тенг бўлса, сувга 
тўла шимдирилганда у ўзидан газни умуман ўтказмайди.
34

---

Қиздиришга чидамлилик — бу ашёни қиздирганда унинг тузи­
лиши ва физик-механик хоссаларининг ўзгармаслигидир. Қизди- 
ришга дойр хоссалар асосан ўтга чидамли ва мўрт ашёларга тегиш- 
лидир. Кам минераллардан ташкил топган йирик яхлит тоғ жинс- 
ларининг (мармар) қиздиришга чидамлилик кўрсаткичи кўп ми- 
нераллиларга (гранит) нисбатан чидамлидир. Ашёни қиздирганда 
унинг ички тузилишида қиздириш кучланиши ҳосил бўлади. Ай- 
ниқса, ҳарорат кескин совиганда ёки қизиганда қосил бўладиган 
кучланиш унинг чизикди ўлчамларини ўзгартиради ва механик хос- 
саларига таъсири кучаяди. Ашёларнинг чидамлилигини аникдаш 
учун тажрибахонада намуналар тайёрланиб қиздирилади ва улар­
нинг шакл ўзгариши кузатиб турилади. Ашёнинг турига қараб қуйи- 
даги ҳароратларда қиздирилади ва чидамлилиги аниқланади: кўпик- 
бетон ўрта ҳисобда 300°С; минерал пахта ашёлари 550°С; асбест 
700°С; кўпик шамот 1300°С; шамотли ғишт 1450°С; магнезитли ғишт 
1700°С; хромит, корунд ва цирконийли буюмлар 1700— 1800°С; 
графитли буюмлар 2000°С. Айрим тоғжинслари ва минералларини 
қиздирганда (лой, лойли сланецлар, вулқон шишаси) кўпиради 
ва ҳажми катгалашиб совийди. Ашёларнинг бундай хоссаларига кўпи-