£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Konstitutsiyasi qabul qilindi. Unda Turkistonni RSFSRning “ajralmas, tarkibiy qismi” 

ekanligi,  o’lka  xalqlarining  barcha  hayotiy  masalalari  uning  mas’ulligida  ekanligi 

qonunlashtirildi.

 

Turkistonda sovet hokimiyatining tobora kuchayishi, uning  yakkahukmronligining 

ortib borishi, o’lka hayotining hamma jabhalarining qattiq markazlashtirilishi, qattiqqo’l 

iqtisodiy tadbirlarning o’tkazilishi faqat mahalliy aholi qatlamlarining keskin noroziligiga 

sabab bo’lib qolmasdan, boshqa siyosiy muxolifatchi kuchlarni ham harakatga keltirdi. 

1919 yil 19 yanvarida harbiy komissar K.Osipov uyushtirgan isyon natijasida Toshkentda 

14  nafar  Turkiston  xalq  komissarlarining  otib  o’ldirilishi  ham  buning  aniq  ifodasi 

bo’lgandi.  Ammo  tezlikda  o’zlarini  o’nglab  olishga  ulgirgan  bolsheviklar  vaziyatni  o’z 

foydalariga  o’zgartirib,  sovet  hokimiyatini  yana  saqlab  kolishga  muvaffaq  bo’ldi., 

hokimiyat  organlari  yangi  kadrlar  bilan  to’ldirildi.  Rahbarlik  lavozimlariga  mahalliy 

millat vakillari ham jalb etila bordi.

 

Moskva  sovet  Turkistoniga  o’z  ta’sirini  kuchaytirish,  uni  har  tomonlama  o’ziga 

qaram  qilish  maqsadida  1919  yil  kuzida  Toshkentga  alohida  favqulodda  vakolatlar 

berilgan Turkkomissiya (Sh. Eliava - rais, V. Bokiy, F. Goloshchekin, V. Kuybishev, 

M.  Frunze,  Ya.  Rudzutak)ni  yubordi.  Uning  zimmasiga  katta  vazifalar  yuklangan  edi. 

Uning butun faoliyati TASSR sovet va partiya qurilishi ishlarini jadal sur’atlar bilan olib 

borish, yangi tuzumni chuqur ildiz ottirish edi. TASSR hayotida kechayotgan barcha

 

205

 

---

ijtimoiy - siyosiy, iqtisodiy va madaniy jarayonlar bilan bog’liq eng asosiy masalalarning 

birortasi ham Turkkomissiya a’zolarining izmisiz hal etilmas edi.

 

Bu  davrda  mahalliy  xalq  orasidan  chiqqan,  sovet  va  partiya  qurilishida  ancha 

tajriba  ortirgan,  chiniqqan  T.  Risqulov,  N.  To’raqulov,  A.  Rahimboev,  N.  Xo’jaev,  Q. 

Otaboev,  A.  Ikromov, S.  Segizboev kabi  yurt  arboblari  u  yoki  bu  rahbariy  mansablarda 

faoliyat  yuritgan  bo’lsalar-da,  ammo  ularning  inon-ixtiyori  moskvalik  hukmdorlar 

tizginida bo’lgan. Xullas, Turkkomissiya siymosida TASSR hayotida zo’rlik bilan qaror 

topdirib 

borilayotgan 

bolsheviklar 

diktaturasining 

asl 

mazmun-mundarijasi 

mujassamlashgan edi.