£ з б е к и с т о н р е с п у б л и к а с и о л и й в а

Kengashda  Almati  Deklaratsiyasi  qabul  qilindi.  Deklaratsiyada  quyidagilar 

haqida bayonot berildi:

 

•  hamdo’stlik  qatnashchilarining  o’zaro  aloqalari  ular  o’rtasidagi  tenglik  asosida 

tuziladigan  bitimlar  hamda  bitimlarda  belgilangan  tartiblar  doirasida  faoliyat 

yuritadigan muvofiqlashtiruvchi muassasalar orqali amalga oshiriladi; 

•  MDҐ davlat ham emas, davlatlar ustidagi tuzilma ham emas; 

•  xalqaro  strategik  barqarorlikni  va  havfsizlikni  ta’minlash  maqsadida  harbiy-

strategik  kuchlarning  birlashgan  qo’mondonligi  va  yadro  quroli  ustidan  yagona 

nazorat saqlab qolinadi; 

•  MDҐ ochiqdir, uning barcha a’zolari roziligi bilan sobiq SSSR ning a’zolari va 

boshqa davlatlar ham unga qo’shilishi mumkin; 

•  umumiy  iqtisodiy  makonni,  umumiy  bozorni  vujudga  keltirishda  va 

rivojlantirishda hamkorlik qilishga sodiqlik tasdiqlanadi; 

•  MDҐning tuzilishi bilan SSSRning mavjudligi to’xtatiladi; 

•  Ґamdo’stlik qatnashchilari o’z Konstitutsiyalaridagi tartib, qoidalarga binoan sobiq 

SSSR ning shartnomalari va bitimlaridan kelib chiqadigan halqaro majburiyatlarini 

bajarilishiga kafolat beradilar; 

•  MDҐ  qatnashchilari  mazkur  Deklaratsiya  qoidalariga  og’ishmay  rioya  etish 

majburiyatini oladilar. 

MDҐ kengashlarini tayyorlash bo’yicha ishchi guruhini tuzish to’g’risida protokol 

imzolandi. Shu tariqa, Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligi tashkil topdi.

 

1993 yil yanvarda Minskda MDҐ Davlatlari boshliqlarining navbatdagi kengashi 

bo’ldi.  Unda  MDҐning  Nizomi  imzolandi  va  MDҐning  huquqiy  rasmiylashtirish 

jarayoni yakunlandi.

 

1991-1999 yillarda MDҐ davlat boshliqlarining 25 ga yaqin kengashi bo’lib, ularda 

hammasi bo’lib iqtisodiy, ijtimoiy, harbiy-siyosiy, tashkiliy va umumiy sohalarga oid 

1300 ga yaqin masalalar muhokama etilib, tegishli hujjatlar imzolandi.

 

362

 

---

Hamdo’stlik mamlakatlarining iqtisodiy va madaniy aloqalari katta mashaqqatlar va 

sekinlik bilan mustahkamlanib bordi. Qabul qilingan hujjatlarning aksariyati qog’ozda 

qolib  ketdi.  Bunga  sabab  tomonlarning  muammolarni  echishni  istamayotganida  emas, 

aksincha,  o’zaro  hamkorlik  teng  huquqli  asosda,  har  bir  mamlakatning  milliy 

manfaatlarini hisobga olgan holda yuritilishiga intilayotganligi bilan bog’liq edi. O’tgan 

yillar  davomida  erishilgan  ahdlashuvlarni  amalga  oshirishning  samarali  mexanizmi 

yaratilmadi, o’zaro hisob-kitoblar muvofiqlashtirilmadi.

 

2000 yil 24-25 yanvar kunlari Moskvada MDҐ mamlakatlari rahbarlarining sammiti 

bo’lib o’tdi. Unda Rossiya davlat boshlig’i V.Putin Hamdo’stlik Davlatlari boshliqlari 

kengashining raisi etib saylandi. Ukraina Bosh vaziri V.Yushenko MDҐ mamlakatlari 

hukumat boshliqlari kengashining raisi etib saylandi. Kengashda MDҐ a’zolari bo’lgan 

mamlakatlar o’rtasidagi munosabatlarni yanada rivojlantirish, MDҐni isloh qilish 

borasidagi masalalar muhokama qilindi. Bu kengash MDҐning kelajagiga katta ishonch 

uyg’otdi. Bu ishonch Rossiya Prezidenti V.Putinning MDҐ doirasidagi sheriklar bilan 

yaqinlashishga qaratilgan harakatlarida o’z ifodasini topmoqda.

 

2000  yil  21  iyunda  Moskvada  bo’lib  o’tgan  MDH  davlat  boshliqlarining 

sammitida MDH doirasida erkin savdo zonasi barpo etish borasidagi ishlarni, integratsiya 

jarayonlarini  faollashtirishga  qaratilgan  2005  yilgacha  bo’lgan  muddatda  Hamdo’stlikni 

rivojlantirish  dasturi  muhokama  qilindi  va  tegishli  hujjat  imzolandi.  2003  yilgacha 

jinoyatchilik,  terrorchilik  va  ekstremizmning  turli  ko’rinishlariga  qarshi  birgalikda 

choralar  ko’rish  to’g’risida,  MDHning  terrorchilikka  qarshi  kurash  markazini  tuzish 

haqida qarorlar qabul qildilar.

 

Terrorchilikka  qarshi  kurash  markazi  rahbari  etib  Rossiya  Federal  xavfsizlik 

xizmati,  Konstitutsiyaviy  tuzimni  himoya  qilish  va  terrorchilikka  qarshi  kurash 

departamenti boshlig’ining birinchi o’rinbosari Boris Milnikov tayinlandi.

 

2001 yil 29-30 noyabr kunlari Moskvada MDH tashkil etilgan kunning 10 yilligiga 

bag’ishlangan yubiley sammiti bo’lib o’tdi. Sammit qatnashchilari Afg’onistondagi 

voqealar to’g’risida bayonot qabul qildilar. Bayonotda aksilterror operatsiyasi ijobiy 

baholandi.

 

Yubiley  sammitida  yana  bir  hujjat  –  MDH  tuzilganining  10  yilligi 

munosabati bilan Bayonot imzolandi. Bayonotda 10 yil davomida rejalashtirilgan 

hamma  tadbirlar  ham  amalga  oshmagani  ta’kidlandi.  Hamdo’stlik  barcha  a’zo 

mamlakatlar  xalqlari  farovonligini  oshirish  yo’lida  salohiyatga  ega  ekanligi, 

undan foydalanish zarurati e’tirof etildi.

 

MDHning 10 yillik tarixi guvohlik beradiki, Hamdo’stlikning tashkil etilishi 

foydali bo’ldi. Hamdo’stlik 10 yil oldin qanday kerakli tashkilot bo’lgan bo’lsa, 

bugungi  kunda  ham  shunday  keraklidir.  Sobiq  Ittifoq  parchalangach,  yuzaga 

kelgan  mustaqil davlatlarning bir-biriga bog’langan iqtisodiyotini to’ldirib turish 

zarur edi. Hamdo’stlik mana shunday to’ldiruvchilik rolni o’ynadi, parchalanish 

jarayonida nizo-janjal chiqishiga yo’l qo’ymadi.

 

363

 

---

Hamdo’stlik hozirgi kunda ham ahamiyatini yo’qotgani yo’q. MDH yon-atrofdagi 

voqealarga  munosabat  bildirishda  yakdillik  ko’rsatish,  xususan,  terror,  narkobiznes, 

uyushgan  jinoyatchilik,  ekstremizm  kabi  balolarga  qarshi  turishda  hamjihatlikni 

mustahkamlash, bahamjihat harakat qilishda muhim o’ringa ega. Hamdo’stlikning yana 

bir ahamiyatli tomoni shundaki, globalizatsiya jarayonlari jadallashib borayotgan hozirgi 

sharoitda dunyoda yuz berayotgan iqtisodiy va siyosiy o’zgarishlarga tayyor turish, turli 

inqirozlarni engishda barcha a’zo davlatlar uchun kerakli va foydali tashkilotdir.