|
Uzoq muddatli sikl
18
3
Tiklanish bosqichi
3
1
Bazaviy bosqich
13
2
Asosiy musobaqada qatnashishni o‘z ichiga oluvchi musobaqa
bosqichi
2
1
Qisqamuddatli sikl
Tiklanish bosqichi
12
2
Bazaviy bosqich
2
1
Asosiy musobaqada qatnashishni o‘z ichiga oluvchi musobaqa
bosqichi
7
3
1
1
Yengil atletikachilar tayyorgarligi makrosiklini tashkil qilishning keltirilgan
har qanday variantida musobaqa davrida umumiy rivojlantiruvchi mashqlar
bajarishda nagruzka hajmini kamaytirmaslik lozim.
Bir yil uchun o‘quv-trenirovka ishlarining individual rejasini samarali tuzish
uchun:
-sportchi tayyorgarligining oldingi rejasi xususiyatlari, uning mashqlanganligining
rivojlanish yo‘nalishi, u yoki bu trenirovka ta‘sirlariga javoban organizm
holatining o‘zgarish dinamikasi to‘g‘risidagi to‘liq axborotlarga;
-sportchining rejalashtirilayotgan (model) holati qanday bo‘lishi kerakligi
to‘g‘risidagi aniq bilimlarga;
-sportchining dastlabki holati to‘g‘risidagi to‘liq ma‘lumotga ega bo‘lishi zarur.
Yillik trenirovka siklida sportchining mashqlanganligini oshirishning keskin
vositalaridan biri, ko‘p marta takrorlanganidek, bu nagruzkadir. Agar yil davomida
va har bir trenirovka davri ichida mashq hajmi hamda shiddati (organizmga
beriladigan nagruzka) u yoki bu mashq tarkibini ketma-ket hamda oqilona o‘zish
bilan to‘lqinsimon o‘zgarsa, bu holda sport texnikasini egallash va harakat
sifatlarini rivojlantirishda yaxshi natijalarga erishiladi.
Berilgan shiddatda mashqlarning optimal hajmi 5-6 hafta atrofida saqlanib
turadi, keyin 3-4 hafta davomida mashqlarning katta (jamlangan) hajmlari keladi.
buning ketidan 7-10 kun organizmning funksional imkoniyatlarini tiklash uchun
tiklanish tanafussi keladi. Bunday ko‘rinishdagi mashqlar hajmining ketma-
ketligidan iborat bo‘lgan sikl 9-12 hafta atrofida bo‘ladi.
Yuqori malakali yengil atletikachilar bilan olib borilgan ish tajribasi shuni
ko‘rsatadiki, sportchining mashqlangan organizmi shunga o‘xshash uchta ketma-
ket ―porsiyalarni‖ ko‘tarishga qodir 20-22 haftalab davom etadigan ikkita katta
bosqich yillik sikl ichiga kiritiladi. Ular davomida ijobiy moslashish samarasini
olish mumkin.
136
Yillik siklda o‘quv-trenirovka ishi hajmi va shiddatini boshqarayotib,
jumladan, qisqa masofalarga yuguruvchilar uchun shuni hisobga olish lozimki, har
bir sprinterlik masofasi uchun mashqni tashkil qilishning o‘ziga xos alohida shakli
talab qilinadi.
100 m masofaga yugurishda zarur bo‘lgan maxsus chidamlilikni
rivojlantirishga yaxshi yordam beruvchi maksimaldan 80-70%tezlik bilan 10x120
m tipidagi mashqlar 200 m va 400 m.ga yuguruvchilarda natijalarni yaxshilashga
ko‘mak beradi deb hisoblash to‘g‘ri emas. Bu shunday tushuntiriladiki, o‘rta va
uzoq masofalarga yuguruvchilar o‘rtasida, sprintga qaraganda turli masofalarda
qatnashishni uyg‘unlashtira oladigan ―universallar‖ juda ko‘p.
Musobaqa davrida tayyorgarlik choralaridan biri musobaqalarda qatnashish
hisoblanadi. Musobaqalarni mashqlanganlikni maksimal oshirish vositasi sifatida
qarash lozim.
Mashg‘ulot va musobaqa faoliyati nisbati bir-biriga qat‘iy bog‘liqlikda turishi
lozim. Buning maqsadi sportdagi imkoniyatlarning optimal to‘planishiga yordam
berishidan iborat.
O‘rtacha malakaga ega bo‘lgan sportchilar uchun hamma trenirovka
mashg‘ulotlariga ketadigan sarflarni hisobga olib, 1000 soatdan ortiq vaqt talab
qilinadi. Ularga taxminan 700-330 soat asosiy trenirovka mashg‘ulotlari, 300-350
soat ertalabki mashg‘ulotlar, 20-30 qo‘shimcha va 70-50 turli xil musobaqalar,
jumladan, o‘quv-trenirovka vazifalarini xal etish uchun yo‘naltirilgan musobaqalar
kiradi.
Yillik trenirovka siklidagi musobaqalarning umumiy soni sport ixtisoslashuvi
va sport malakasiga qarab o‘zgaradi. Yuqori malakali yengil atletikachilarda turli
guruhdagi musobaqalarning taxminiy nisbati 3-jadvalda keltirilgan. Bunda bosh va
asosiy musobaqalar eng muhim musobaqalar ruknida keltirilgan saralash
musobaqalar esa nazorat hamda yaqinlashtiruvchi musobaqalar rukniga kiritilgan.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
