, yangilash (update) va uchirish

ID_FUKARO FAMILIYA ISMI YOSHI FAOLIYAT MAXALLA (AI) varchar(20) varchar(20) Int(1) varchar(20) varchar(50) 1 Allayarov Jasurbek 19 Ishsiz Nur 2 Axmedov Shaxzod 21 Xodim Jaslik 3 Berdanov Jamshid 20 Talaba Jaslik 4 Bozorboyev Sarvarbek 35 Talaba Nukus 5 Nomozov Lazizjon 60 Nafaka Nur

STIPENDIA BAXO PUL Int(1) Int(6) 3 350000 4 470000 5 600000

STUDENT

ID_ST	FIO	SPES	KURS	BAXO	YOSHI	STIPENDIA
(AutoIncroment, PK)	varchar(50)	varchar(70)	Int(1)	Int(1) Default 3	Int(2)	Int(6)

STUDENT jadvaliga fakat bitta talabani INSERT operatori bilan kiritish:

INSERT INTO STUDENT (FIO, SPES, KURS, baho, YOSHI, STIPENDIA)

VALUES (‘Pardabaev Islam`, ‘DI`, 2, 4, 18, 0);

Eslatma. Jadvalga ma`lumot kiritishda avtohisoblagich (AutoIncroment) o`rnatilgan maydon ko`rsatilmaydi va unga qiymat ham berish mumkin emas.

Agar kiritilayotgan ma`lumotlar jadvaldagi atributlar ketma-ketligi bo`yicha bo`lsa, u holda atributlar ko`rsatilishi shart emas. Ma`lumotlarni kiritish operatori birdaniga bir necha satrlarni kiritish imkoniga ham ega.

INSERT INTO STUDENT VALUES (‘Alimov N, ‘KI`, 3, 3, 21),

(‘Azizov B`, ‘DI`, 2, 5, 22, 0);

Agar jadval atributlari o`rin almashib kelsa, u holda kiritilayotgan qiymatlar ham mos o`rin almashishi shart. Shuningdek, atributlarning qabul qiladigan aniqlanmagan qiymat (NULL) va bo`sh qiymat (‘‘) lari farqlanadi.

INSERT INTO STUDENT (FIO, YOSHI, baho, SPES, KURS)

VALUES (‘Zaripov F`, 32, 3, ‘‘, 4);
Jadvalga ma`lumot kiritishda atribut xossasiga NOT NULL o`rnatilmagan bo`lmaganlaridan tashqari boshqa atributlarga qiymat berish shart emas. Bunday holatda agar atributga Default xossasiga qiymat berilgan bo`lsa, avtomatik shu qiymat, aks holda NULL qiymat yoziladi.

INSERT INTO STUDENT (FIO, YOSHI)

VALUES (‘Rajapov Sadulla`, 19), (‘Sadikov M`, 24);

Yuqoridagi so`rov natijalari quyidagicha bo`ladi.

ID_ST	FIO	SPES	KURS	BAXO	YOSHI	STIPENDIA
1	Pardabaev Islam	DI	2	4	18	0
2	Alimov N	KI	3	3	21	0
3	Azizov B	‘‘	2	5	22	0
4	Zaripov F	‘‘	4	3	32
5	Rajapov Sadulla`			3	19
6	Sadikov M			3	24

Agar jadvalni yaratishda ustun yoki atributga majburiy qiymat (NOT NULL) belgisi qo`yilgan bo`lsa, u holda INSERT operatorida joriy ustunning har bir satriga kiritiladigan qiymatg ko`rsatilishi kerak. Shuning uchun, agar jadvalning hamma ustuni majburiy qiymatli bo`lsa, u holda har bir yangi kiritladigan satrda barcha ustun uchun qiymat mavjud bo`lishi kerak va bunda ustunlar ro`yxatini ko`rsatish shart emas. Aks holda jadvalda kamida bitta maburiy qiymatli bo`lmagan ustun bo`lsa, u holda albatta ustunlar ro`yxatini ko`rsatish shart bo`ladi.

Qiymatlar ro`yxatida maxsus funksiyalar va ifodalar ko`rsatilish ham mumkin. Bunda ushbu funksiyalarning qiymatlari ma`lumotlarni kiritish momentida hisoblangan bo`lishi zarur.

INSERT operatorida ko`plab satrlar kiritilishi SQLda so`rov yaratuvchi va dasturchilarga yaxshi imkoniyat yaratadi. Bunda qiymatlar satri boshqa bir jadvaldan (ma`lum shartlar asosida) SELECT operatori orqali tanlab olinadi. Bu natijani esa to`g`ridan-to`g`ri INSERT operatori bilan boshqa jadvalga kiritish mumkin. Ammo faqat bitta jadvaldan olib yana shu jadvalga yozish mumkin emas.

Masalan FUQARO jadvalidan FAOLIYAT atributi “talaba” bo`lgan yozuvlardan faqat Familiya, ismi va yoshi maydonlarini STUDENT jadvaliga yozish qaralsin. Buni soddalashtirish uchun dastlab lozim bo`lgan tanlash so`rovi tuziladi. Ma`lumki, FUQARO jadvalida FAMILIYA va ISMI alohida atribut, lekin bu STUDENT jadvalida bitta atribut ekanligini nazarda tutib, ular so`rovda birlashtirib yuboriladi.

SELECT FAMILIYA || ISMI AS FIO, YOSHI

FROM FUQARO WHERE FAOLIYAT= ‘Talaba`

So`rov natijasi quyidagicha bo`ladi:

FIO	YOSHI
Berdanov Jamshid	20
Bozorboyev Sarvarbek	35

Bu so`rov natijasini STUDENT jadvaliga kiritish quyidagicha bo`ladi:

INSERT INTO STUDENT (FIO, YOSHI)

SELECT FAMILIYA || ISMI AS FIO, YOSHI

FROM FUQARO

WHERE FAOLIYAT= ‘Talaba`;

Bu so`rovning natijasi quyidagicha bo`ladi.

ID_ST	FIO	SPES	KURS	BAXO	YOSHI	STIPENDIA
1	Pardabaev Islam	DI	2	4	18	0
2	Alimov N	KI	3	3	21	0
3	Azizov B	‘‘	2	5	22	0
4	Zaripov F	‘‘	4	3	32
5	Rajapov Sadulla`			3	19
6	Sadikov M			3	24
7	Berdanov Jamshid			3	20
8	Bozorboyev Sarvarbek			3	35

2. UPDATE ma`lumotlarni yangilash

Ma`lumotlarni yangilash operatori o`zgarish yuz berganda, ya`ni MBning jadvalidagi aniq atributlarni shartsiz yoki ma`lum shartlar bajarilganda o`zgarmas qiymatlarga yangilash vazifasini bajaradi.

Shart(lar)ni qanoatlantirgan holatda UPDATE operatori bajarilishi jihatidan uch guruhga ajratiladi:

• 
  Ko`rsatilgan atributga o`zgarmas qiymat bilan yangilash;
  
• 
  Atributni oldingi qiymatini qayta ishlab yangilash;
  
• 
  To`plamlararo qiymatlaridan moslarini yangilash.
  

Operatorning umumiy sintaksis diagrammasi quyidagicha beriladi

UPDATE jadval_nomi

SET ustun_nomi=yangi_qiymat

[WHERE tanlash_sharti]

Endi bularni aniq misollarda qo`rib chiqiladi.

1) Atributni o`zgarmas qiymat bilan yangilash. Student jadvalidagi kurs atributi bo`sh qiymatga ega va yoshi 22 dan kam bo`lgan talabalarni kursini 1 kurs deb o`zgartirish talab etilsin.

UPDATE STUDENT

SET KURS=1 WHERE KURS IS NULL AND YOSHI<=22

Agar yuqoridagi misolda yangilash so`rovida shart berilmasa, Student jadvalidagi barcha yozuvdagi Kurs atributini 1 ga o`zgartiradi.

Yangilash so`rovida birdaniga bir nechta ustunni yangilash mumkin. Bizdan Yoshi=22 dan katta va Spes atributi mavjud bo`lmagan yozuvlarning Spes=“AX”, Kurs=0 qilib o`zgartirilsin.

UPDATE STUDENT

SET KURS=0, SPES=“AX”

WHERE SPES IS NULL AND YOSHI>22

2) Atribut qiymatini qayta ishlab yangilash. Barcha talabalar kursini bittaga oshirish talab etilgan bo`lsin.

UPDATE STUDENT

SET KURS= KURS+1

Yuqoridagi 3 ta yangilash so`rovining natijasi quyidagicha bo`ladi:

ID_ST	FIO	SPES	KURS	BAXO	YOSHI	STIPENDIA
1	Pardabaev Islam	DI	2	4	18	0
2	Alimov N	KI	4	3	21	0
3	Azizov B	‘‘	3	5	22	0
4	Zaripov F	‘‘	5	3	32
5	Rajapov Sadulla`		2	3	19
6	Sadikov M	AX	1	3	24
7	Berdanov Jamshid		2	3	20
8	Bozorboyev Sarvarbek	AX	1	3	35

3) To`plamlararo qiymatlaridan moslarini yangilash murakab so`rovdir kiradi. Misol uchun Student jadvalidagi Stipendia atributini Stipendia jadvalidagi Pul qiymati bo`yicha yangilash talab etilsin. Bunda dastlab jadvallardagi mos baho atributlari shartda taqqoslanadi va yangilashga Stipendia jadvalini Student atributiga Stipendia jadvalidagi Pul atribut qiymatlari beriladi.

UPDATE STUDENT, STIPENDIA

SET STUDENT.STIPENDIA= STIPENDIA.PUL

WHERE STUDENT.BAXO=STIPENDIA.BAXO

Bu murakkab yangilash so`rovining natijasi quyidagicha bo`ladi:

ID_ST	FIO	SPES	KURS	BAXO	YOSHI	STIPENDIA
1	Pardabaev Islam	DI	2	4	18	470000
2	Alimov N	KI	4	3	21	350000
3	Azizov B	‘‘	3	5	22	600000
4	Zaripov F	‘‘	5	3	32	350000
5	Rajapov Sadulla`		2	3	19	350000
6	Sadikov M	AX	1	3	24	350000
7	Berdanov Jamshid		2	3	20	350000
8	Bozorboyev Sarvarbek	AX	1	3	35	350000

Maxsus shartlar asosida yangilash UPDATE operatorini bitta amal uchun takror shartlarini o`zgartirib bajarishni optimallashtiradi. Misol uchun Student jadvalidagi Stipendia atributini bahoga nisbatan turlicha o`zgartirish, jumladan, 3 baho 10% kamaytirish, 4 baho 50% oshirish va 5 baho 2,5 karra ortishi talab etilgan bo`lsin. Odatda bunga ushbu ko`rinishda so`rov tuziladi:

UPDATE STUDENT SET STIPENDIA=0,9*STIPENDIA WHERE baho=3

UPDATE STUDENT SET STIPENDIA=1,5*STIPENDIA WHERE baho=4

UPDATE STUDENT SET STIPENDIA=2,5*STIPENDIA WHERE baho=5
Yuqoridagi yangilash so`rovlarni bitta so`rov orqali tuzishda dasturlash tillaridagi kabi IF yoki CASE kalit so`zlaridan foydalanish mumkin.¹

UPDATE STUDENT

SET STIPENDIA=

CASE baho

WHEN 3 THEN 0,9*STIPENDIA

WHEN 4 THEN 1,5*STIPENDIA

WHEN 5 THEN 2,5*STIPENDIA

ELSE STIPENDIA

END

Eslatma. UPDATE operatori bilan jadval yozuvlarni o`zgartirish va DELETE operatori bilan o`chirish amallarini bajarishda ehtiyotkorlik talab etiladi. Ya`ni bu operatorlarda WHERE qismi to`g`ri qo`yishni unutmang. Chunki, bu operatorlar jadval yozuvlariga ta`sir qilib, ularni qayta tiklash muammosini keltirib chiqarishi mumkin. Agar tanlash sharti (WHERE qismi) ko`rsatilmagan bo`lsa, u holda o`zgartirish amali jadvlning barcha satrlari uchun bajariladi.