*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Boshqarish ta’Iimotidagi to‘rt yo‘nalish (maktab)lar: 
1.
 
“Ilmiy  menejment”  maktabi. 
Bu  maktabning  umumiy  faolyati  570 
yillardan  boshlab  to  1920  yilllarga  boigan  davrlami  o‘z  ichiga  oladi.  Bu 
davrlarda  o‘zga  xos  menejmentga  har  xil  ilmiy  yondoshuvlar  olib  borilgan. 
Shulami asosiylariga bo'xtalib o‘tamiz.
 
1.1.
 
570-632 
yillarga  to‘g‘ri  keladi.  Namoyandalaridan  biri 
Payg‘ambarimiz Muhammad Sollallohu Alayhi Vasallam.
 
Bular:  -Boshqaruvning  diniy  ta’limotga  asoslangan  nazariy  prinsipini 
yaratdi;
 
-Ijtimoiy-siyosiy, 
iqtisodiy 
muvofiqlashtirishga 
intilishlar 
orqali 
boshqarish sanatini mukammal egallashga xizmat qiluvcha taiimotlar (Qur’oni 
Karim
9
, xadislar
10
)ning tizimini yaratdi.
 
1.2.
 
1340-1400  yillarga  to‘g‘ri  keladigan  namoyandalaridan  biri  Amir 
Temurdir.  Bular:  -  0‘z  davrining  siyosiy-g'oyaviy  shart-sharoitlarini  yaxshi 
tushungan,  xalqlar  va  elatlami  islom  ta’limotlari  asosida  diniy,  siyosiy, 
g‘oyaviy jihatdan birlashtirish yoiidayagona-boshqaruvchi.
 
-
 
Boshqarishning murakkab, chigal voqea-hodisalarini, ijtimoiy hayotni 
biron  qolipga  solish,  uni  nazorat  qilish  uchun  shariat  qonunlarining 
turkumlariga asos soldi va hakazo.
 
Mamlakatni idora qilish va saltanatni boshqarish uslubi, strategiyasi 
va taktikasini joriy qildi.
 
-
 
XIV-XV  asrlar  voqealari  va  ijtimoiy  hayotni  o‘zida  aks  ettirgan 
qimmatli asar Temur tuzuklari
11
ni yaratdi.
 
Mazkur asarda bayon etilgan boshqarish yo‘l-yo‘riqlari, qonun- qoidalari, 
pand-nasihatlari  0‘zbekiston  mustaqilligini  mustahkamlash  yo‘lida  xizmat 
qilmoqda.
 
-
 
Kuchli  davlatni  barpo  etish,  davlat  hokimiyatning  qaysi  ijtimoiy 
toifalarga tayanishi, mansabdor shaxslami ulaming sifatlariga ko‘ra tanlash va 
                     
9
  Qur’oni Karim. 0‘zbskcha izohli taijima. Taijima va izohlar muailifi Alouddin Mansur. Т., “CHo‘lpon”, 1992 y. 
10
 Muhammad payg‘ambar qissasi. Hadislar. Т., “Kamalak”, 1991 y. 
11
 Temur tuzuklari. Т., G‘. G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti. 1996 y. 
27 

---

 
vazifalarga  tayinlash  borasida  amaliy  jihatdan  mukammal  boigan  ta’limot 
yaratdi.
 
-
 
Buyuk davlat arbobi, dunyoviy bilimlaming sohibi bo‘lgan Sohibqiron 
markazlashgan  davlatni  barpo  etish  orqali  o‘rta  asrlarda  buyuk  shaxslar 
yetishib chiqishi uchun moddiy, siyosiy, g‘oyaviy zamin yaratdi.
 
1.3.
 
1450-1501  yillarga  to'  g‘ri  keladi.  Namoyandalaridan  biri  Alisher 
Navoiy.  Bular:  -  Siyosiy  davlatni  idora  qilish  usullari,  tartib-qoidalari  bilan 
bog‘liq  boigan  xilma-xil  muammolari  bo‘yicha  o‘z  qarashlariga  ega  boigan 
siyosiy arbob.
 
-
 
Davlat ishlarini boshqarish, muzokaralar olib borish, mamlakat tinchligi 
va obodligi uchun kurashgan.
 
-
 
“Vaqfiya”,  “Ixlosiya”,  “Saddi  Iskandariy”,  “Tarixi  mulki  Ajam”  kabi 
asarlarida adolatli boshqarishning sir-sinoatlari haqidagi ta’limotni yaratgan.
 
1.4.
 
1885-1920 yillarga to‘g‘ri keladi. Namoyandalaridan F. Teylor,
 
G.
 
Emerson  va  boshqalar.  Bular:  -  Vazifani  bajarishning  maqbul 
usullarini topish maqsadida ilmiy tahlilni qoilash.
 
-
 
Vazifani bajaruvchi eng maqbul xodimni tanlash va uning o‘qitilishini 
ta’minlash.
 
-
 
Vazifani samarali bajarilishini ta’minlovchi xodimlami zamr resurslar 
bilan ta’minlash.
 
-
 
Yuqori  mehnat  unumdorligini  ta’minlash  maqsadida  xodimlami 
muntazam rag‘batlantirib turish masalalarini ilgari surishgan.
 
Ilmiy menejment maktabining asosiy xulosalari:
 
-muammo  yechilishining  optimal  usulini  ishlab  chiqish  maqsadida  ilmiy 
tahlildan foydalanish;
 
-har bir vazifa uchun mos ishchini tanlash va uni o‘qitishni yolga qo‘yish;
 
-ishchilaming vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishlari uchun resurslar bilan 
ta’minlash;
 
-ishlab  chiqarishning  usishi  uchun  moddiy  rag‘batlantirishdan  muntazam 
va oqilona foydalanish;
 
-o‘ylab chiqish va rejalashtirishni ishning o‘zidan alohida ko‘rish.
 
28 
2.