*/ V /*v • •.* • j menejment nazariyasi 0‘quv qollanma 0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi

xususiy tamoyillariga 
quyidagilar kiradi:
 
1.
 
Markazlashtirish 
va 
markazsizlashtirishni 
boshqarishda 
optimal 
kombinatsivalash 
tamovili. 
Menejmentda 
markazlashtirish va markazsizlashti-rishni birlashtirish muammosi boshqaruv 
qarorlarini  qabul  qilishda  vakolatlami  maqbul  taqsimlashdan  iborat.  Ushbu 
tamoyil  boshqaruvda  bir  martalik  va  kollegiallikni  mohirlik  bilan  ishlatish 
zarurligini nazarda tutadi.
 
2.
 
Boshqaruvning  asosliligi  tamovili  -  tashkilotning  ijtimoiy-iqtisodiy 
o‘zgarishlarini  o‘z  vaqtida  rejalashtirilishi  lozim  bo‘lgan  ilmiy  tasawurlami 
o‘z  ichiga  oladi.  Tamoyillaming  asosiy  mazmuni  barcha  boshqaruv 
harakatlarining ilmiy usullar va yondoshuvlardan foydalanish asosida amalga 
oshirilishini talab qilishdir.
 
3.
 
Reialashtirish 
tamovili.  Kelajakda  tashkilotning 
rivojlanishining  asosiy  yo‘nalishlari  va  nisbatlarini  aniqlashdan  iborat.  Reja 
kelajakda hal qilinishi kerak bo‘lgan iqtisodiy va ijtimoiy vazifalar majmuasi 
sifatida qaraladi.
 
4.
 
Huquqlar. majburiyatlar va mas’uliyatlaming kombinatsiyasi tamovili. 
Har  bir  bo‘ysunuvchining  o‘ziga  yuklangan  vazifalami  bajarishi  va  vaqti-
vaqti bilan ulami bajarish uchun hisobot berib borishligi lozimligini bildiradi.
5.
 
Xususiy 
avtonom  va  erkinlik  tamovili.  Barcha 
tashabbuslar amaldagi Qonunchilik doirasida o‘z xohishiga ko‘ra boshqaruv 
funksiyalarini  bajaradigan  erkin  faoliyat  yurituvchi  iqtisodiy  subyektlardan 
kelib chiqqanligini bildiradi.
 
6.
 
Iyerarxiya  va  teskari  aloqa  tamovili.  Ko‘p  bosqichli  boshqaruv 
tizimini  yaratishdan  iborat  bo‘lib,  unda  asosiy  bo‘g‘inlar  (pastki  daraja) 
keyingi  darajadagi  boshqaruv  organlari  nazorati  ostidagi  o‘z  organlari 
tomonidan  boshqariladi.  Ular,  o‘z  navbatida,  keyingi  darajadagi  organlar 
tomonidan  boshqariladi  va  nazorat  qilinadi.  Past  darajadagi  maqsadlar 
boshqaruv  organlari  tomonidan  yuqori  darajadagi  iyerarxiya  organlari 
tomonidan  belgilanadi.  Tashkilotning  barcha  bo‘g‘inlari  faoliyati  ustidan 
doimiy  nazorat  teskari  aloqa  asosida  amalga  oshiriladi.  Teskari  aloqa 
kanallari  orqali  boshqariladigan  tizimning  ishlashi  haqidagi  ma’lumotlar 
doimiy  ravishda  boshqaruv  tizimiga  kiradi,  bu  esa  boshqaruv  jarayonining 
borishini to‘g‘rilash qobiliyatiga ega.
 
7.
 
Motivatsiya  tamovili.  Uning  mohiyati:  menejerlar  rag'batlantirish  va 
jazolash tizimini qanchalik ehtiyotkorlik bilan amalga oshirsa, uni kutilmagan 

---

 
holatlami  hisobga  olgan  holda  ко‘rib  chiqadilar,  bunda  motivatsiya  dasturi 
juda samarali bo‘ladi.
 
8.
 
Boshqaruvni 
demokratlashtirish 
tamovili. 
Barcha 
xodimlami 
tashkilotni boshqarishda ishtirok etishni nazarda tutadi. Bunday ishtirok etish 
shakllari  turli  xil  bo‘lishi  mumkin  (aksiyalarga  investitsiya  qilingan  pul, 
boshqaruv qarorlarini kollegial qabul qilish).
 
9.
 
Davlat  qonunchiligi  tamovili.  Tashkilotning  tashkiliy-huquqiy  shakli 
davlat qonunchiligining talablariga javob berishi kerakligini anglatadi.
 
10.
 
Obyekt  va  boshqaruv  subvektining  organik  yaxlitligi  tamoyili 
Menejment  subyektining  menejment  obyektiga  ta’sir  qilish  jarayonida  ular 
chiqish, fikr-mulohaza va atrof-muhit bilan aloqada bo‘lgan yagona kompleks 
tizimni  tashkil  qilishi  kerakligini  ko‘rsatadi.  Menejmentda  boshqaruv 
predmeti  (tizimni  boshqarish)  menejerlar,  obyekt  (boshqariladigan  tizim)  - 
ishlab chiqarish, tashkilot, u yerda ishlaydigan odamlar.
 
11.
 
Boshqaruv  tizimining  barqarorligi  va  harakatchanligi  tamovili. 
Tashkilotning  tashqi  va  ichki  muhitini  o‘zgartirganda  boshqaruv  tizimi  tub 
o‘zgarishlarga  duch  kelmasligi  kerakligini  ko'rsatadi.  Boshqaruvning 
barqarorligi bilan bir vaqtda, jarayon mobil boMishi kerak, ya’ni mahsulot va 
xizmatlar  iste’molchilarining  o‘zgarishi  va  talablarini  maksimal  darajada 
hisobga olish kerak.
 
Boshqaruv  tamoyillari  o‘zaro  bog‘liq  va  birgalikda  qollanilishi 
menejment samaradorligini yanada oshiradi.